ک.م.م.ک:
حقوق زنان
مجموعه ای از حقوق بشر که به طور خاص بر برابری و عدالت برای زنان در تمامی سنین تاکید دارد. دلیل جدا کردن حقوق زنان از حقوق عام تری مثل حقوق بشر این است که حقوق زنان و دختران بیشتر از مردان از شمول این حقوق خارج می شود.
در این مقاله به زبانی ساده و قابل درک به بررسی انواع حق و حقوق زنان در حوزه خصوصی میپردازیم.به حقوق زنان در حوزه عمومی مانند حقوق زن برای دخالت در سیاست،حق رای ،حقوق زن برای مالکیت در مقاله ایی دیگر میپردازیم.
۱.حق ازدواج
از حقوق اساسی زنان به معنی داشتن اختیار و آزادی برای تصمیم گیری درباره ازدواج است.مانند حق انتخاب همسر بدون اجبار و فشار ،آگاهانه بدون اجبار و تهدید.
۲.حق طلاق
طبق قانون مدنی ج.ا ماده۱۱۳۳ مرد هر وقت که بخواهد می تواند زن را طلاق دهد اما امکان وکالت دادن در آن وجود دارد و مرد می تواند به زن و یا شخص ثالثی وکالت در طلاق بدهد.
تبصره:ماده۱۱۲۹ مرد می تواند به زن وکالت بدهد که در صورت تحقق شرایطی خود را مطلقه سازد.
تبصره:۱۱۳۰ در خصوص عسر و حرج دادگاه مرد را مجبور به طلاق می کند.
وکالت در طلاق باوحق طلاق متفاوت است و طبق قانون ج.ا حق طلاق شرعا و قانونا با مرد است و مرد با پرداخت حق و حقوق زن اعم از مهریه و نفقه و اجرتالمثل همسر خود را طلاق دهد.در صورت طلاق توافقی زن باید مهریه وحقوق مالی خود بطور کامل یا جزیی ببخشد مگر اینکه به گونه ایی دیگر توافق کنند.
الف.مهریه
چه در عقد دائم، چه موقت، مهمترین حق زن مهریه است که به دو شکل عندالمطالبه (هر زمان زن درخواست کند)و عندالسطاعه(در صورت توانایی و تمکن مال شوهر) میباشد. در صورت اثبات عدم توانایی مالی همسر میتواند مهریه را بصورت اقساطی پرداخت کند.
ب.نفقه
نفقه یا همان خرجی زن برای تهیه خوراک، پوشاک،درمان و……فقط در صورت عقد دایم و تامین نیاز جنسی مرد به زن تعلق میگیرد.و مرد از زمان ازدواج تا جاری شدن صیغه طلاق موظف به پرداخت نفقه به زن می باشد.
ج.اجرت المثل
حقوق مالی بابت کارهایی که شرعا وظیفه زن نبوده ولی در خانه مرد انجام داده است.
د.شرط نصف کردن دارایی
چنانچه طلاق از طرف مرد بوده و ربطی به اخلاق و رفتار زن نداشته باشد مرد وظیفه دارد نصف دارایی خود را که در زمان زندگی با همسر خود به دست آورده است براساس توان‌مالی ،تعداد فرزندان،مدت زمان داشتن زندگی مشترک به همسرش ببخشد.
ت.حق حضانت
در صورت جدایی والدین و حاصل نشدن توافق بین انها بر سر حضانت فرزندان،قانون حضانت فرزند را تا ۷ سالگی وظیفه مادر می داند. بعد از ۷ سالگی اگر فرزند دختر باشد تا سن ۹ سالگی و اگر پسر باشد تا ۱۵ سالگی وظیفه پدر خواهد بود. بعد از خروج از سن ۹ و ۱۵ سالگی دختر و پسر مذکور از سن حضانت خارج می شوند و خودشان انتخاب می کنند که می خواهند با پدر یا مادر خود زندگی کنند. اما در هر صورت نفقه بر عهده پدر خواهد بود.
ص.حق ارث
در قانون مدنی کشورهای اسلامی ارث زن و مرد متفاوت است. براساس ماده۹۰۷ قانون‌مدنی در ج.ا اگر وارقان متوفی همه دختر یا پسر باشند همه انها به یک اندازه ارث میبرند. اما اگر بعضی پسر و بعضی دختر باشند پسر دو برابر دختر ارث میبرد.
زن از اموال منقول شوهر ارث میبرد اما در انوال غیر منقول اختلاف است. براساس ماده۹۴۶ ق.م زن در صورت داشتن فرزند زنده یک هشتم از اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از هر چیزی شامل زمین،ساختمان،بنا و درختان باشد،ارث میبرد. ما قانون ارث در جمهوری اسلامی را تبعیض انیز دانسته و مخالف اصل برابری انسانها و برابری زن و مرد میباشد.
پ.حق تحصیل
حق تحصیل از حقوق فطری و اساسی انسان محسوب می شود و جنسیت پذیر نیست ولی گاهی متاسفانه این حق به دلایل فرهنگی،اجتماعی و تبعیض جنسیتی حکومتها از زنان گرفته می شود. در ج.ا طبق ماده ۱۱۱۷ قانون مدنی زمانی که ادامه تحصیل زن به زندگی زناشویی لطمه وارد کند و باعث برهم زدن زندگی مشترک شود در آن صورت شوهر می تواند همسر خود را از تحصیل باز دارد.ادامه تحصیل جز دلایل طلاق از سوی مرد نیست. برای پیشگیری از مشکلات این دست قوانین مردسالارانه بهتر است زنان در شروط ضمن عقد، حق تحصیل یا کار برای خودشان مشخص کنند.
م.حق اشتغال
زنان نیز حق دارند به مانند مردان بدون اجبار و تبعیض و شرایط تحمیل شده با توجه به تخصص و توانایی و علاقه خود شاغل شوند که متاسفانه این حق هم تحت تاثیر قوانین تبعیض آمیز مردسالارانه هم در ج.ا هم در دنیای سرمایه داری قرار گرفته است.قانون اساسی ج.ا در ماده ۲۸ گفته:هر کس حق دارد شغلی که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست را برگزیند.اما می دانیم که طبق قوانین ج.ا اشتغال زن شوهردار امری مطلق نیست و در مواردی مصداق عدم تمکین تلقی می شود.به همین دلیل زن می تواند حق اشتغال را ضمن عقد نکاح از همسر خود بگیرد.برخورداری از حقوق و دستمزد برابر برای کار یکسان و برابر در ایران و حتی در دنیا موضوعی است که قابل توجه بوده و متاسفانه تاکنون این‌مهم بطور کامل محقق نشده و زنان دستمزد کمتری دریافت میکنند که این تبعیض و نوعی خشونت علیه زنان تلقی میشود.
ن.حقوق سلامت
حق سقط جنین قانونی و بی خطر،حق کنترل تولد(پیشگیری از بارداری)حق دسترسی به خدمات درمانی باروری با کیفیت،حق آموزش و دسترسی به منظور تصمیم گیری و انتخاب آزادانه و اگاهانه موارد باروری. در یک دهه گذشته حکومت ایران تلاش های خود را برای محدود کردن حقوق اساسی زنان در حوزه سلامت باروری و با ادعای مقابله با کاهش نرخ جمعیت تشدید کرده است که این مسله را ۱۶ سازمان حقوق بشری محکوم کرده اند.
ل.حق انتخاب پوشش
زنان در سراسر دنیا براساس کلیشه های فرهنگی و مذهبی در انتخاب نوع پوشش خوداگاه یا ناخودآگاه محدود هستندو همین محدودیت موجب خدشه دار شدن این حق که از اصول بنیادین بشر است شده است .در ج.ا با تصویب قانون مجازات اسلامی به تاریخ ۱۸ مرداد ۱۳۶۲توسط مجلس شورای اسلامی حجاب در ایران اجباری شد و با تصویب این قانون اصل حق ازادی انتخاب در پوشش نقض شد و از ان زمان تا کنون بحث حجاب اجباری محل مناقشه و بحث و اختلاف بود است که در سال۱۴۰۱ شکل دیگری به خود گرفت و تبدیل به یک جنبش ازادیخواه شد ک حجاب اختیاری نماد و سمبل این‌جنبش شد.
دیه زن
دیه مالی است که در عوض لطمه بدنی به زن،به او یا ورثه اش پرداخت میشود.قانون مجازات اسلامی دیه زن را تا یک سوم مبلغ دیه کامل با دیه مردبرابر دانسته و پس از ان نصف دیه مرد قرار داده است.
ارزش جان و سلامتی یک زن را نصف جان و سلامتی یک‌مرد دانستن را ریشه در باورهای دینی و بعضا فرهنگی غلطی دارد که با همه اخلاق و اصول اخلاقی منافات دارد.
خشونت علیه زنان
مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را “هر گونه عمل خشونت آمیز بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی،جنسی ،روانی زنان شود،تعریف کرده است،کا شامل تهدید به اجبار یا سلب مستبدانه آزادی چه در اجتماع چه در زندکی شخصی می شود که ممکن است توسط افرادی از همان جنس،اشخاص عادی،اعضای خانواده و دولتها انجام شود.
خشونت علیه زنان در ایران
عوامل موثر ب خشونت علیه زنان در ایران شامل:الف)عوامل اجتماعی مانند میزان‌تحصبلات ،اعتیاد،و نوع شغل همسر ب)عوامل فرهنگی مانند:قومیت زوجین،اعتقادات دینی ج)عوامل اقتصادی:میزان درامد و مسکن و…. د)عوامل زمینه ایی مانند دین،تعداد فرزندان و محل تولد و….
انواع خشونت برعلیه زنان
۱.تجاوز جنسی ۲.تجاوز به همسر ۳.خشونت خانگی ۴.ترجیح دادن فرزند پسر ۵.ازدواج اجباری ۶.اسیدپاشی ۷.بد رفتاری با بیوه ها.
اسناد و حقوق بین الملل در مورد زنان
بعد از جنگ جهانی دوم و از زمان تصویب منشور ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر مجموعه اییاز اسناد بین المللی حقوق بشر که بصورت خاص و یا عام ناظر بر زنان می باشد.از جمله میثاقین کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنلن ،برنامه ی عمل نایروبی، پکن،اعلامیه توسعه هزاره،…..و سازکارهای اجرایی برای این اسناد از جمله کمیسیون حقوق بشر کمیسیون مقام زن ،کمیته ی حقوق بشر،میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دیگر نهادهای ناظر ایجاد شده است و حتی ساختارهای درنهادهای منطقه ایی از جمله در اتحادیه اروپاو اتحادیه و اتحادیه افریقایی تاسیس شده است.در تمام این موارد تمرکز و توجه به موضوع زنلن ،رفع تبعیض و ایجاد تساوی جنسیتی بوده است.
سخن پایانی
ما بعنوان جمعیت حقوق بشر همه تبعیضات موجود در قوانین کشورها تحت تاثیرنظام سرمایه داری و تبعبضات موجود در قوانین جمهوری اسلامی تحت عنوان دین مذهب،فرهنگ و قومیت،سیاست علیه زنان را محکوم میکنیم و امیدواریم که شاهد جهانی باشیم که همه انسانها اعم از زنان و مردان از فرصت برابر و حق و حقوق برابر برخوردار باشند و زنان بتوانند با ارامش و امنیت در مسیر زندگی و پیشرفت حرکت کنند.و روزی برسد که شاهد زن کشی،خودکشی زنان تحت فشارهای خانواده و اجتماع،خشونت علیه زنان،شکنجه و زندانی کردن زنان برای حقوق مسلم انان،بهره کشی جنسی،خلاصه کردن زنان در فیزیک زنانه و تعریف معیارها و استاندارهای برای زنان ک در جهت تامین سیاستهای سرمایه گذاری است نباشیم و همه با هم باید برای این‌مهم بکوشیم.
گلاویژ عمرزاده
