کلیات
تعریف حقوق بشر
حقوقی که انسان، به صرف انسان بودن فارغ از نژاد ،رنگ ،زبان و مذهب از ان برخودار است.
اعلامیه جهانی حقوق بشر که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1948 به تصویب رسید نقطه عطفی در توجه بین المللی به مسئله حقوق بشر بود.
طبقه بندی حقوق بشر در سطح بین الملل
• حقوق مدنی
• حقوق سیاسی
• حقوق اقتصادی
• حقوق اجتماعی
• حقوق فرهنگی
ما در این مقاله به صورت اختصاصی به بررسی برخی مفاهیم حقوق مدنی در قانون ایران و قوانین بین الملل می پردازیم.
تعریف حقوق مدنی
حقوق مدنی که ترجمه کلمه انگلیسیCivil Law می باشد به مجموعه ای ازحقوق و آزادی های اطلاق می شود که هر فرد به عنوان یک شهروند در جامعه دارد. این حقوق بر اساس اصولی از جمله برابری ،آزادی و عدالت تاسیس شده اند و هدف از آن حفظ حقوق و آزادی های اساسی افراد در جامعه است. حقوق مدنی در کشورهای دنیا به شکل کنونی بیشتر تحت تاثیر قانون مدنی فرانسه می باشد.
تعریف حقوق سیاسی
مجموعه ایی از حقوق و آزادی ها که به افراد حق حضور در عرصه هایی سیاسی را می دهد.
بطور کلی حقوق مدنی و سیاسی دسته ایی از حقوق هستند که از افراد در برابر تعدی دولتها، سازمانهای اجتماعی و اشخاص خصوصی محافظت میکنند و اطمینان حاصل می کنند که اشخاص قادر باشند بدون تبعیض و فشار در حیات مدنی سیاسی جامعه مشارکت داشته باشند.
حقوق مدنی شامل سلامت جسمی و روانی افراد، زندگی و امنیت، محافظت از تبعیض براساس نژاد ،جنسیت، ملیت ،رنگ ،گرایش جنسیتی ،قومیت ،مذهب یا معلولیت حقوق افرادمانند حریم خصوصی ،آزادی های فکرو وجدان ،صحبت و بیان ،مذهب ،مطبوعات،تجمعات می شود.
آزادی های سیاسی شامل عدالت طبیعی(رویه ای) در قانون ،حقوق متهم شامل حق محکمه عادلانه ،دادرسی،حق دسترسی به جبران خسارت و حل قانونی ،حق دفاع از خود و حق رای .
میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی در ۲۵ آذر ۱۳۴۵توسط مجمع عمومی سازمان ملل پذیرفته و در فروردین ۱۳۵۵ اجرایی شد.
از مهمترین و بنیادی ترین حقوق انسان
• حق حیات: انسان حق بنیادی برای زندگی کردن دارد و بر دیگر حقوق اولویت دارد. مفهوم حق حیات در مرکز مباحث راجع به مجازات اعدام، مرگ آسان ،دفاع مشروع،سقط جنین و جنگ قرار دارد که به طور مفصل در مقالات بعدی مورد بررسی قرار میگیرند.ماده ۶ میثاق حقوق مدنی و سیاسی به تفصیل از این حق صحبت کرده و گفته حتی در شرایط اضطراری کشورها نمیتوانند انرا نادیده گرفته و باید تمهیداتی را در جهت پاسداری از حق حیات شهروندان فراهم کنند.(جزئیات بیشتر در مقالات آتی)
• حق تعیین سرنوشت:یکی از اصول پایه و اساسی شناخته حقوق بین الملل است که بر اساس ان همه افراد و‌گروههای اجتماعی صرف نظر از قومیت ،نژاد،دین و….می توانند امور خویش را در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی ،اقتصادی، فرهنگی و…..در دست گیرند.(جزییات در مقالات اتی)
• حق زادی بیان:به مفهوم ابزاری برای رساندن اندیشه و عقیده ای بدون سانسور حتی اگر عقیده دیگر را زیر سوال ببرد یا به ان توهین کند و در ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر به ان اشاره شده است “که این حق شامل آزادی عقیده بدون دخالت و تفتیش عقیده،دریافت و انتقال اطلاعات و ایده ها از هر طریق و رسانه ایی و بدون در نظر گرفتن مرزها”
• حق دادرسی عادلانه:هر کس با مساوات کامل حق دارد از یک دادگاه مستقل و بی طرف رسیدگی عادلانه و علنی برای تعیین حقوق و تکالیف خود داشته باشد.طبق ماده ۶میثاق حقوق بشر،حق دادرسی عادلانه به این معناست که متهم و عموم مردم باید بتوانند حکم را درک کنند. مراحل بازجویی و باز پرسی قبل از محاکمه باید طی شود.
حق آزادی اجتماعات و تظاهرات:یکی از مظاهر دمکراسی که مردم میتوانند با حضور مستقیم در صحنه حرف خود را بدون واسطه و البته بدون خشونت بدون حمل سلاح،به گوش زمامداران برسانند.
یکی از حقوق بشر حقوق سیاسی،مدنی شمرده می شود.
مقاله حاضر بصورت کلیاتی در مورد مفاهیم اصلی حقوق بشر می باشد که در بخش های بعدی با تمرکز بر جزییات بصورت سری مقالاتی که در ده بخش گردآوری شده در اختیار مخاطبان و خوانندگان عزیز قرار خواهد گرفت.در بخش های بعدی همچنبن حقوق زنان،حقوق کودکان،حقوق زندانیان و برسی انواع مجازات ها بطور مفصل بررسی خواهد شد،امید است که مثمر ثمر واقع شود.
گردآورنده:گلاویژ عمرزاده 