تیغ ممنوعیت و سانسور بر گلوی نویسندگان کتب کوردی/ مجوز انتشار کتاب “کردها در ایران”  باطل شد

ک.م.م.ک:

انتشار کتاب بە زبان کوردی در هر دو دورە پهلوی و جمهوری اسلامی ایران هموارە با مشکلات فراوانی روبرو بودە است. تحمیل زبان فارسی، پاکسازی سیستماتیک تنوعات ملی و زبانی در دورە پهلوی، از سیاست های اصلی حکومت بودە و بر اساس اطلاعات و نامەهایی کە اکنون و پس از دەها سال منتشر شدەاند، چاپ و نشر هرگونە کتاب بە زبان کوردی و البتە زبانهایی نظیر آذری، بلوچی و غیرە مخل سیاست های اعمالی حکومت جهت فارسیزە کردن جوامع تحت سلطە بودە و بنابراین ممنوع بودەاند.

در دورە جمهوری اسلامی ایران اگرچە در قانون اساسی بە آموزش زبان های ملل و انتشار بە این زبان ها اشارە شدە است، اما در  ٤٤ سال حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، نە آموزشی بە زبان ملل تحت ستم انجام گرفت و نە هیچگاە  انتشار کتب و آثار بە زبانهای کوردی، آذری و غیرە بدون مشکل و بە شکلی آزاد امکان داشتە است.

نویسندگان و قلم بەدستان کورد، بلوچ، عرب، آذری و غیرە جهت انتشار آثار خود باید بە صدها ارگان حکومتی مراجعە کردە و در نهایت اغلب آنها از گرفتن مجوز چاپ ناکام  می مانند، در آثار کمی نیز کە در نهایت مجوز میگیرند، پس از اخذ مجوزهایی کە در اغلب موارد ربطی بە انتشار کتاب ندارند، چنان سانسورهایی بر آثار آنها وارد میشود، کە چیزی از زحمات و ایدە اصلی نویسندە باقی نمی ماند.

این ستم در مواردی کە موضوع کتاب در رابطە با ملتها و جوامع تحت سلطە نظیر کوردها، بلوچ ها، عربها و غیرە باشد، بە مراتب شدیدتر میشود، اغلب آثاری کە در رابطە بە این هویتهای ملی نوشتە میشود، مجوز چاپ نمی گیرند و نویسندگان چنین کتانهایی بە زجرها و رنجهای تمام ناشدنی روبرو میشوند.

طبق قوانین حکومت ایران و بر اساس  مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۷، وزارت ارشاد ایران مسئول صدور مجوز چاپ و نشر کتاب است.  بر اساس این مصوبە، همه کتابهای منتشر شده در ایران، باید قبل از انتشار، مجوز دریافت کنند. این مصوبە امکان سانسور و در برخی موارد ممنوعیت کامل انتشار کتاب را فراهم می آورد. چون غیر از سانسورهایی که بر محتوا و جملات متون برخی کتاب ها  اعمال می شود، کتابهایی هم از دریافت مجوز پیش از انتشار منع شده و یا در مواردی هم  پس از انتشار، مجوز توزیع نگرفته  یا مجوز پیش از چاپ آنها برای چاپهای بعدی باطل میشود.

این جدایی از این است کە مراحل انتشار کتاب در ایران خود فرایندای بسیار پیچیدە و خستە کنندە است کە خود فشارهای جان فرسایی بر نویسندگان وارد میکند. مراجعە نویسندە بە ناشر و ویرایش و تائید کتاب توسط ناشر، گرفتن شابک برای کتاب و ثبت در کتابخانه ملی ایران برای گرفنتن فیپا،  پر کردن فرم پیش از انتشار کتاب توسط ناشر و نویسنده برای وزارت ارشاد، احتمال سانسور، اصلاحات و حذف توسط ناشر، احتمال حذف، سانسور و اصلاحات توسط وزارت ارشاد و اینکە برخی از این فرایندها امکان دارد، چندین بار تکرار شوند.

لازم بە ذکر است کە این فرایند در خصوص انتشار و چاپ کتاب بە زبان کوردی و یا در مورد کتاب هایی کە بە زبان فارسی نوشتە شدە اما در پیوند با موضوعاتی در رابطە با  کوردستان باشد،  بسیار پیچیدەتر شدە و در اغلب موارد منجر بە حذف و ممنوعیت کتاب و یا اثر نوشتە شدە میشود. بە عنوان مثال آثار دو نویسندە کوردستانی “جلال ملکشاه” و “احمد نظری” هموارە با ممنوعیت و سانسور روبرو شدەاند.

یکی از آثار دیگری کە بە تازگی با این ممنوعیت روبرو شدە است، کتاب “کردها در ایران”  اثر نویسندە کورد “دکتر لقمان قنبری” میباشد. ناشری کە قرار بودە است، زمینەهای انتشار این کتاب را فراهم نماید، در نهایت بە نویسندە اعلام میدارد کە انتشار این کتاب منتفی است و ارشاد اسلامی مجوز چاپ کتاب را منتفی اعلام کردە است.

بر اساس اعلامیەای کە نویسندە این کتاب در پیج اینستاگرامی خود منتشر کردە است، “این کتاب بیش از یک ماه است که زیر چاپ رفته  و ناشر کتاب در حال ارسال مجوز برای ایشان بودە است. ادارە ارشاد اسلامی در ابتدا مجوز انتشار را صادر کردە، ولی بعد از چاپ اولیە و آمادە سازی ناشر و نویسندە جهت پخش آن، ارشاد اسلامی مجوز صادرە را بی اعتبار اعلام کردە و چاپ و انتشار کتاب را ممنوع اعلام میکند. در ادامە ارشاد اسلامی دستور داده است که کتاب جمع اوری و مترجم کتاب نیز از معرفی و توزیع کتاب محروم میشود. “

لازم بە ذکر است کە جامعه علمی و دانشگاهی  و بخصوص دانشکدە ها و انجمن های علوم سیاسی تاکنون هیچ واکنشی نسبت بە این سانسور و ممنوعیت نداشتە اند.

حکومت ایران انتشار آثار و کتاب با موضوعیت کوردستان را حساس و امنیتی قلمداد میکند و با بەکارگیری ارگانهای امنیتی، اطلاعاتی از انتشار چنین کتابهایی ممانعت بە عمل می آورد. ارشاد اسلامی در کوردستان و در مقایسە با مناطق فارس نشین بە شکل بسیار مخربتری عمل میکند. آثار نویسندگان کورد در ابتدا باید توسط نهادهای امنیتی کنترل شدە و پس از آن ارشاد اسلامی بر اساس دستورات نهادهای امنیتی بە سانسور، ممنوعیت اقدام کردە و در مواردی نیز کە مسئلە ممنوعیت مطرح نشود، نویسندە را بە انجام تغییرات در متن اثر نوشتە شدە مجبور میکنند، بە شکلی کە اثر آمادە شدە بەهمپیوستگی محتوایی و کیفی خود را از دست میدهد.

دکتر لقمان قنبری دانش آموختە و دارای درجە دکتری در رشتە علوم سیاسی است و مقالات و آثار بیشماری را در پیوند با مسائل سیاسی، اقتصادی و هویتی منتشر کردە است. از آثار ایشان میتوان بە “كُردها در ایران: گذشته، حال و آینده”، “جهانی شدن و جهان عرب” و “ژئواکونومی: امنیت انرژی و دیپلماسی انرژی موقعیت ژئوالکونومیک ایران و سیاست خارجی توسعه‌گرا” اشارە کرد.

مختصری از کریم یلدیز نویسنده کتاب «کُردها در ایران؛ گذشته، حال و آینده»، مترجم لقمان قنبری

کریم یلدیز متخصص حل مناقشه، ایجاد صلح، حقوق بشر و حقوق اقلیت‌ها است که در طول دوران حرفه‌ای خود در پروژه‌های متعددی در این زمینه‌ها کار کرده است. او قبلا یکی از بنیانگذاران و مدیر اجرایی پروژه حقوق بشر کورد بود. این نویسنده جوایز متعددی از جمله از کمیته وکلای حقوق بشر برای خدماتش در حمایت از حقوق بشر و ترویج حاکمیت قانون در سال 1996 و جایزه حقوق بشر Sigrid Rausing Trust برای رهبری در حقوق بومی و اقلیت در سال 2005 دریافت کرده است. کریم همچنین برنده جایزه عدالت گروبر(Gruber Prize for Justice) در سال 2011 است. او تجربه گسترده ای در زمینه حقوق بشر دارد و فعالانه برای افزایش آگاهی در مورد نقض حقوق بشر در سراسر جهان کار می کند و در بسیاری از پرونده¬ها به دادگاه اروپایی حقوق بشر کمک می کند. او کتاب‌هایی در مورد کوردها در عراق، ایران، سوریه، قفقاز، ترکیه و دیاسپورا نوشته است و اخیراً کتابی با عنوان «درگیری کوردها: حقوق بشر دوستانه بین‌المللی و مکانیسم‌های پس از مناقشه»  را نوشته و منتشر کرده است.  آثار او به چندین زبان از جمله ترکی، فنلاندی، آلمانی، اسپانیایی، روسی، کوردی، عربی و فارسی ترجمه شده اند. این نویسندە کورد همچنین به عنوان عضو هیئت مدیره و مشاور سایر سازمان های حقوق بشر و محیط زیست و مشاور بنیاد دلفینا فعالیت می کند. وی همچنین یکی از اعضای  انجمن جهانی قلم و یکی از اعضای موسس ابتکار Ara Pacis است.

در همین راستا شایان ذکر است که کتاب «کُردها در ایران: گذشته، حال و آینده»، یکی از آثار تألیفی دو نویسنده و پژوهشگر شهیر «کریم یلدیز»  و «تانیل بی. تایسی» است که توسط دکتر لقمان قنبری نویسنده و پژوهشگر کورد ترجمه شده است. این کتاب برای نخستین ‌بار در سال 2007 به چاپ رسید و مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان حوزه مطالعات کوردی قرار گرفته است. می‌توان گفت این پژوهش یکی از اولین گزارش های جامع در مورد گذشته، حال و آینده کوردها در ایران است. نویسندگان کتاب مروری بر مسائل پیش روی کوردها در داخل کشور ایران و نحوه تأثیرپذیری آنها از تغییرات ژئوپلیتیکی در کشورهای همسایه ایران را ارائه می‌دهند. این کتاب با مطالعه کوردها در ایران نه در خلأ، بلکه بر اساس موقعیت مکانی که غالباً در بین رقابت های بازیگران همسایه واقع شده اند، به بررسی عوامل کلیدی تأثیر گذار بر شکل و محتوای واقعیت کوردها در ایران می‌پردازد.

ج.ع