٤٨ هزار شهروند کورد فەیلی در استان ایلام از حق مالکیت و حقوق اولیە شهروندی محروم‌اند
کوردِ ایلامی کە گاە آن را کوردِ فەیلی نیز نامیده‌اند یکی از گویش‌های جنوبی کوردی است. کوردی ایلامی زبان رایج ساکنان استان ایلام است و حتی مناطقی از کشور عراق را نیز شامل می‌شود. زبان آن‌ها فیلی و بەگویش‌های شوهانی، ملکشاهی، کلهری، مینجابی، سنجابی است. از اصیل‌ترین کوردها با قدمتی دەهزار سال شهرنشینی در شهرهای آلامتو، ماداکتو کە به‌عنوان قدیمی‌ترین کوردها می‌باشند و اختراع خط و وجود نماد زن در این سرزمین است. دارای بیش از ۲۱ ایل می‌باشند کە ایل چگنی، ایل بالاگریوە، ایل دریکوند، ایل بهاروند، ایل میر، ایل پاپی، محمودوند، زینی وند، کوردعلیوند، جودکی، کاوە حیردە، شوهان، سکوند، امرایی، سوری، عبدولی، ساکی، بیرانوند، رشنو، هنیدمینی، دیناروند، پرحیاتی، کوشکی، ملکشاهی، مهکی، کلهر و سنجابی را میتوان نام برد.
طبق گزارشی کە به دست جمعیت حقوق بشر رسیدە است: ٤٨ هزار شهروند کورد در استان ایلام از حق مالکیت و حقوق اولیە مانند حق آموزش در مدارس، یارانە، بیمەهای درمانی و بهداشتی و رای دادن محروم هستند.
در گزارش آمدە است این شهروندان کە بیشتر آن‌ها کوردهای فیلی هستند در جغرافیای سیاسی ایران کوردهای فەیلی ساکن شهرهای ملکشاهی، ایلام، سیروان، چرداول، صالح آباد، موسیان، بدره؛ دهلران، آبدانان، الشتر، کوهدشت، دلفان، اندیمشک و دو طرف کبیر کوه می‌باشند.
فەیلی‌ها در زمان مشروطه با آزادی خواهان هم‌صدا می‌گردند. دستگاه حاکم زمان به بریدن سر دو نفر از بزرگان فەیلی به نام حسنقلی خان و امامقلی خان مبادرت می‌نمایند و حتی میتوان بە سرداران ایلامی همانند شاممد یاری معروف بە شامگە رزاخان اشارە کرد و ازآن‌پس فیلی‌ها توسط دستگاە حاکمە جغرافیای سیاسی ایران مورد تعرض و سرکوب واقع شدند و حتی میتوان بە سرکوب مبارزات کوردهای فە یلی توست رزم‌آرا اشارە کرد. پس از انقلاب نیز حکومت تازە تأسیس جمهوری اسلامی ایران با همان سیاست سرکوب صدها هزار از آن‌ها را با زور بە آن‌سوی مرزهای جغرافیای سیاسی عراق کوچانید.
در جغرافیای سیاسی عراق فیلی‌ها ساکن مناطق بغداد؛ استان دیاله، شهربان (مقدادیه فعلی)؛ بدره؛ زرباطیه؛ جاسن؛ کوت، عزیزیه، زهایرات، بعقوبه و هم‌چنین شهرهای شیخ سعد؛ علی شرقی؛ علی غربی هستند. کودهای فیلی کە در صفوف مبارزاتی جنبش خلق کورد قرارگرفته بودند و تعدادی از آن‌ها از رهبران برجستە این جنبش بودند مورد غضب حکومت قرار گرفتند و دولت وقت عراق در استان‌هایی کە آن‌ها ساکن بودند سیاست سیطرە ثبت‌احوال را به عمل میاورد و از آن‌ها می‌خواست کە سندی ارائە بدهند کە طبق آن سند آن‌ها در دوران عثمانی در آن محل زندگی کردەاند و اگر خانوادەایی نمی‌توانست سندی ارائە بدهد حقوق شهروندی آن خانوادە از آن‌ها گرفتە می‌شد. آن‌ها را قتل‌عام می‌کردند و یا در بهترین حالت آن‌ها را بە جغرافیای سیاسی ایران می‌کوچاندند.
کوردهای فەیلی از قربانیان جنایت‌های دولت‌های ایران و عراق بشمار می‌آیند و دادگاه عالی جنایی عراق جنایت‌های رژیم بعث در دهه ۸۰ میلادی در مورد کوردهای فیلی نظیر کشتارجمعی و کوچ اجباری کوردهای فیلی در دهه ۸۰ میلادی را نسل‌کشی (ژنو ساید) اعلام کردند.
و هم‌اکنون بیش از ٤٨ هزار شهروند از کوردهای فەیلی در استان ایلام باوجود اینکە سال‌هاست جنگ ایران و عراق بە پایان رسیدە است شناسنامه دریافت نکرده‌اند؛ و از حقوق ابتدایی شهروندی در جغرافیای سیاسی ایران بی بهرە می‌باشند. تخمین زدە می‌شود کە بیش از نیم میلیون شهروند فەیلی در جغرافیای سیاسی ایران و عراق فاقد حق شهروندی هستند.
لازم بە یادآوری است کە بیش از نیم میلیون شهروند کورد فیلی در ارتباط با جنگ ایران و عراق توسط نیروهای نظامی قتل‌عام شدند.
جمعیت حقوق بشر کوردستان
