KMMK:
به دلیل اهمیت زبان مادری، سازمان جهانی یونسکو به‌منظور کمک به تنوع زبانی و فرهنگی، ۲۱ فوریه هرسال را به‌عنوان روز جهانی زبان مادری نام‌گذاری کرده است. ماده ۳ اعلامیه حقوق جهانی زبانی اذعان بر این دارد که برای هر زبانی حقوقی وجود دارد و همه زبان‌ها باهم برابرند:
بند ۱- حق آموزش زبان و فرهنگ به زبان مادری
بند ۲- حق دست‌یابی به خدمات فرهنگی مانند فرهنگستان زبان
بند ۳- حق حضور برابر زبان و فرهنگ در رسانه‌های ارتباطی چون روزنامه و TV
بند ۴- حق برخورداری از حمایت‌ها و توجه برابر حکومت‌ها در تمامی زمینه‌ها
بر اساس اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ زبان و خط رسمی و مشترک جغرافیای سیاسی ایران فارسی است. اسناد، مکاتبات، متون رسمی و کتب درسی باید به این زبان و خط باشد. ولی استفاده از زبان ملیت‌های موجود در جغرافیای سیاسی ایران در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس در کنار زبان فارسی آزاد است. اصلی که بخش دوم آن هیچ‌وقت عملی نشده و حتی با معلمان، ادیبان، هنرمندان و تمام کسانی که در حوزه زبان مادری کارکرده‌اند با برخوردهای قهرآمیز و دور از شأن انسانی حکومتی و با اتهامات سنگین امنیتی مواجه شده‌اند و در دادگاه‌های ناعادلانه محکوم و مجازات شده‌اند.
پروفسور «توه سکوتنابب کانگاسی» در اشاره به اهمیت زبان مادری می‌گوید: زبان مادری مثل پوست ما است و زبان بیگانه چون شلوار جین، ناآشنا و تنگ برتنمان است که کم‌کم می‌توانیم به آن عادت کنیم اما بدون اینکه یک روز جای راحتی پوست، یعنی جلدمان را بگیرد و همان اهمیت را در راحتی و حفاظت بدن ما داشته باشد. زبان بیگانه چون پوششی است که ما می‌توانیم آن را بر تن خود بدوزیم و بپوشیم و هرروز با یک لباس نو هم برویم اما همواره چون سطحی بر پوست ما قرار می‌گیرد. دور کردن زبان مادری مانند کندن پوست از بدنمان است.
در این راستا «محسن رنانی» – استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان – با استناد به آمار رسمی می‌گوید: ۶۷ درصد مردودی دانش آموزان پایه‌های یک و دو دبستان متعلق به ۹ استان دوزبانه کشور است؛ که مؤید آن است، کودکان ایرانی غیرفارسی‌زبان وقتی با زبان فارسی کنار می‌آیند که کودکی‌شان را ازدست‌داده‌اند.
در شرق کوردستان ملت کورد همیشه با تبعیض روبرو هستند. بااینکه کوردها سهم بزرگی در پیشبرد فرهنگی و هنری ایران داشته‌اند، اما بارها برای گرفتن مجوز چاپ کتاب، کنسرت‌ها، روزنامه و… با سختی‌های فراوان روبرو هستند و بارها در رسانه‌های رسمی و غیررسمی، زبان و لباس و فرهنگ کوردها به تمسخر گرفته‌شده است. ازلحاظ اختصاص بودجه برای فعالیت در حوزه‌های فرهنگی و هنری، شرق کوردستان کمترین سهم را در پلان‌های اختصاص بودجه دولت داشته است.
جمعیت حقوق بشر کوردستان
