گزارش آماری _ تفصیلی نقض حقوق بشر در شرق کوردستان «سپتامبر ۲۰۱۸»
این گزارش وضعیت حقوق بشر در ماه سپتامبر سال ۲۰۱٨ مصادف با ١٠ شهریور تا هشتم مهرماه ۱۳۹۷ خورشیدی، در شرق کوردستان است که به کوشش جمعیت حقوق بشر کوردستان با استناد به گزارش‌های متعدد این سازمان حقوق بشری گردآوری‌شده است. شایان‌ذکر است این گزارش به دلیل عدم اجازه حکومت ایران به سازمان‌ها و گروه‌های حقوق بشری گزارش کاملی نیست و تنها بخشی از نقض سامانمند حقوق بشر در شرق کوردستان را به تصویر می‌کشد.
حکومت جمهوری اسلامی ایران با بازداشت شهروندان کورد توسط نیروهای امنیتی و انتظامی با نقض حقوق مدنی و سیاسی، نقض آزادی عقیده و بیان، نقض حق حیات و امنیت شخصی، تبعیض‌های حکومتی، هتک حرمت شهروندان و همچنین شکنجه زندانیان سیاسی و نادیده گرفتن حقوق بنیادین زندانیان سیاسی، ماه موردبررسی را به پایان رساند.
طبق ماده ١٩ اعلامیه جهانی حقوق بشر هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد. همین‌طور دربند یکم ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی آمده است: هر کس حق آزادی و امنیت شخصی دارد: هیچ‌کس را نمی‌توان بە مناسبت عقایدش مورد مزاحمت و ترس قرارداد.
بند دوم ماده ١٩ می‌افزاید: هر کس حق آزادی بیان دارد: این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به سرحدات خواه شفاهاً یا به‌صورت نوشته یا چاپ یا به‌صورت هنری یا به هر وسیله دیگر به انتخاب خود است.
همچنین در مادهٔ ٢٢ آمدە است کە هرکسی به‌عنوان عضوی از جامعه حق دارد از امنیت اجتماعی برخوردار بوده و از راه کوشش در سطح ملی و همیاری بین‌المللی با سازمان‌دهی منابع هر مملکت، حقوق سلب ناپذیر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش را برای حفظ حیثیت و رشد آزادانه شخصیت خویش، به دست آورد؛ و طبق ماده ۵ هیچ‌کس را نمی‌توان شکنجه کرد یا مورد عقوبت یا روش وحشیانه و غیرانسانی یا اهانت‌آمیز قرارداد.
مطابق با کنوانسیون‌های به رسمیت شناخته‌شده جهانی در رابطه با حقوق بشر و حقوق سیاسی و اجتماعی اجتماع‌های بشری، هر فرد و جامعه‌ای حق دارد حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را مطالبه و جهت احقاق آن تلاش نماید، هیچ جماعت یا گروهی برتر بر دیگری نیست و همه باید از حقوق طبیعی و به رسمیت شناخته‌شده بهره‌مند شوند.
اعدام
یازدهم شهریورماه حکومت جمهوری اسلامی ایران در شبکه استانی حکومتی برای استان سنه، با پخش مستندی در حال برنامه‌ریزی و منحرف کردن اذهان عمومی و آماده‌سازی فضای جامعه و اعدام قریب‌الوقوع فعال سیاسی کورد رامین حسین پناهی را دارد.
چهارشنبه ۱۴ شهریورماه ۹۷ مأموران زندان رجایی شهر کرج زندانیان سیاسی محکوم‌به اعدام زانیار و لقمان مرادی را به بند سپاه منتقل کردند.
جمعه ۱۶ شهریورماه سال ۱۳۹۷، مادر زانیار مرادی در یک ویدئو منتشرشده توضیح می‌دهد که: بعدازآنکه یکی از اعضای خانواده ایشان در یک دیدار با زانیار و لقمان مرادی دیدار می‌کند، هردوی آنان اعتصاب غذا کرده‌اند که کارکنان زندان گفته‌اند آنان را به بند زندان بازخواهند گرداند اما زانیار می‌گوید این دروغ است و ما را برای اعدام منتقل کرده‌اند و به ما گفته‌اند که روز شنبه اعدام خواهیم شد.
جمعيت حقوق بشر كوردستان، علاوه بر محكوم كردن سیاست‌های حكومت جمهـورى اسلامى ايران در شرق كوردستان، به اجرا درآوردن اعدام زانيار و لقمان مرادى، رامين حسين پناهـى و هـدايت عبدالله پور مثابه با دشمنى كردن با حقوق و زندگى انسانى می‌بیند.
فعال مدنی، فرهنگی و حقوق بشری کردستان در بیانیه‌ای خواستار توقف اعدام زندانیان سیاسی کورد محکوم به اعدام، زانیار مرادی، لقمان مرادی و رامین حسین پناهی شدند.
زندان گوهردشت، متصدیان جمهـورى اسلامى ايران، اقدام به انجام كارهـاى غير حقوق بشرى نموده‌اند. آنان تمام ارتباطات داخل زندان را به بيرون قطع نموده و با ايجاد رعب و وحشت دو تن از زندانيان سياسى كورد را به نام‌های زانيار و لقمان مرادى را بدون هـيچ سند و مدرك قانونى و تنهـا به دليل انتقام‌گیری، براى اجراى اعدام (قتل دولتى) به سلول‌های انفرادى منتقل نموده‌اند.
سحرگاه ۱۷ شهریورماه، سه زندانی سیاسی کورد به اسامى زانيار مرادى، لقمان مرادى و رامين حسين پناهـى اعدام شدند.
پس از تقاضاى خانواده‌های زانيار و لقمان مرادى و رامین حسین پناهی زندانيان اعدام‌شده روز شنبه، در مورد پس گرفتن پیکر آن‌ها، حكومت ايران اعلام نموده كه به‌هیچ‌وجه آن‌ها را تحويل نمی‌دهد و دولت آن‌ها را در جايى نامعلوم دفن می‌کند.
دو پیشمرگە طی روزهای گذشتە در حالی کە زخمی بودەاند، توسط سپاه پاسداران در اورمیە اعدام شدند. حزب دموکرات کوردستان (حدکا) روز یکشنبه ۱۸ شهریورماه ۹۷ با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد کە دو پیشمرگه این حزب به نام‌های «احمد شباب و ناصر عزیزی» پس‌ازآن که زخمی شده و به اسارت سپاه پاسداران درآمدند، توسط سپاه پاسداران اعدام شدند.
١٩ شهریورماه ١٣٩٧ شمسى، «زندانى سياسى كورد محكوم به اعدام كمال احمد نژاد» فرزند رحيم اهل روستاى گاميشگولى مياندوآب در زندان شهر مياندوآب اعدام شد.
ارسلان خودکام، زندانی محبوس در زندان مرکزی ایران در اورمیه به اتهام «جاسوسی و همکاری با احزاب معاند نظام» به اعدام محکوم شد. وی از اعضای سپاه پاسداران در شهر مهاباد است.
محی‌الدین ابراهیمی، زندانی سیاسی محبوس در زندان مرکزی ایران در اورمیه از سوی شعبه دو دادگاه انقلاب ایران به اتهام عضویت در یکی از احزاب اپوزیسیون کوردستانی به اعدام محکوم شد.
زندان و بازداشت
بازداشت، احضار، صدور حکم، پرونده‌سازی، تهدید، نقض حقوق زندانیان
۲۰ شهریور ۱۳۹۷ خورشیدی یک زندانی کورد بە نشانی «سجاد جەمالی فرد» در زندان مرکزی اورمیە بەدلیل عدم رسیدگی پزشکی و اعزام نکردنش بە مراکز درمانی خارج از زندان جانش را از دست دادە است. از سوی دیگر و طی هفتەی گذشتە، دو زندانی دیگر بەنام‌های غلام‌رضا تو براق قلعە بە اتهام مربوط بە مشروبات الکلی و «رضا ملک رضایی» در زندان مرکزی اورمیە بە دلیل عدم رسیدگی پزشکی از سوی مسئولین، جانشان را از دست دادند.
٢ مهرماه ١٣٩٧ خورشيدى، یك جوان كورد كرماشانى «وحيد علمايى» زندانى در زندان گوهردشت شهر كرج به علت شكنجه نيروهاى امنيتى جمهورى اسلامى ايران در اين زندان جان خود را از دست داد.
۸ شهریورماه ۱۳۹۷ خورشیدی، یک شهروند کورد بانام «لطیف احمدی» از اهالی شهر جوانرود در شرق کوردستان بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل‌شده است.
بی‌خبری از سرنوشت فعالان بازداشتی کورد، دوم مردادماه، آرمان غفوری از فعالین مدنی و از اعضای فعال انجمن سبز چیای مریوان توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل شد. بعد از سپری شدن مدتی و گمانه‌زنی در مورد وضعیت این فعال کورد، به گفته فعالان شهر مریوان، وی در یک تماس تلفنی با خانواده‌اش از حضور خود در بازداشتگاه جمهوری اسلامی خبر داده است.
سحر کاظمی فعال محیط زیستی اهل سنه ۱۸ مردادماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده شد. از زمان بازداشت تاکنون خبری در مورد وضعیت این فعال کورد به دست نیامده است.
همچنین دیگر فعال محیط زیستی اهل سنه، مسلم سبحانی ۲۹ مردادماه بعد از تفتیش منزل و ضبط وسایل شخصی از سوی نیروهای امنیتی بازداشت و از سرنوشت وی هم تاکنون اطلاعی در دست نیست.
در ادامه فشارهای جمهوری اسلامی ایران بر فعالان کورد در شرق کوردستان، روز ۲۹ مردادماه، بهنام ابراهیم‌زاده فعال کارگری کورد اهل شهر شنو «اشنویه» توسط اطلاعات سپاه جمهوری اسلامی ایران در کرماشان بازداشت و بعد از گذشت چند روز، ایشان طی یک تماس تلفنی حضور خود را در نهاد امنیتی مذکور به خانواده‌اش خبر داده است.
۱۳ شهریور دو فعال محیط‌زیست بانام‌های سامان منصوری و جمال محمدی در محل کار خود در شهرک صنعتی ۲ در سنه «سنندج» از طرف نیروهای لباس شخصی بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده‌شده‌اند.
١-حبیب‌الله کریمی فعال کارگری ۲-خالد حسینی از اعضای کمیته هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکل‌های کارگری ۳- مظفر صالح نیا عضو اتحادیه آزاد کارگران ایران ۴- ولی نصری عضو گروه کوهنوردی ارغوان ۵- علی میرزایی ۶- رضا امجدی عضو کمیته هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکل‌های کارگری ۷- هاجر سعیدی فعال کارگری ۸- حسین گویلی از اعضای گروه کوهنوردی چهل چشمه. به اتهام شرکت در مراسم گرامیداشت جان‌باختگان محیط‌زیست مریوان شریف باجور و سه تن دیگر از فعالین محیط‌زیست بازداشت شدە و چهاردهم شهریور با قید ضمانت آزاد شدند.
احتمال استرداد یک زندانی سیاسی کورد، مسئولین زندان کاشمر چندین بار به شاکر باقی زندانی سیاسی کورد اعلام کرده‌اند که وی را به ترکیه تحویل می‌دهند.
١٣ شهریورماه سال جاری، نجف مهدی پور روزنامه‌نگار، مدیرمسئول و صاحب‌امتیاز دوهفته‌نامه تعلیق شده «باخترزمین» از سوی دادگاه انقلاب در ایلام احضار و به اتهام توهین به رهبر جمهوری اسلامی ایران و تبلیغ علیه نظام به یک سال حبس تعزیری محکوم شد.
خانواده و بستگان زانیار مرادی زندانی سیاسی اعدام‌شده توسط جمهوری اسلامی ایران در شهر مریوان پس از انتشار اعلامیه روز و تاریخ عزاداری (روز دوشنبه و سی شنبه ۱۹ و ۲۰ م شهریورماه) برای زانیار مرادی در منزل حسین مرادی پدربزرگ زانیار مرادی با تهدید اداره اطلاعات روبرو می‌شوند که در این رابطه عموی زانیار مرادی دستگیرشده و به خانواده‌شان اعلام کرده‌اند که باید تمام اعلامیه‌های عزاداری برچیده و جمع شوند در غیر این صورت عموی زانیار مرادی آزاد نخواهد شد، برای همین آنان ناچار می‌شوند که همه‌ی اعلامیه‌ها را جمع کنند.
سه فعال شناخته‌شده کورد را به نام‌های «سوران دانشور آرام فتحی و مسلم بهرامی» در روز اعتصاب عمومی شرق کوردستان بازداشت کرده‌اند.
۲۱ شهریورماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در شهر سنه «سنندج» اقدام به بازداشت سه فعال مدنی این شهر به نام‌های «مختار زارعی، مظفر صالح نیا و خالد حسینی» نمودند. از سوی دیگر دیروز «بیستم شهریور»، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران هنرمند کورد «علی عابدی اهل شهر سقز» را تهدید کرده‌اند در صورت پیوستن به اعتصاب عمومی روز چهارشنبه آموزشگاه موسیقی وی را پلمپ می‌کنند.
۲۱ شهریورماه ۱۳۹۷ خورشیدی، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران منسوب به لباس شخصی در خیابان‌های شهر شنو «اشنویه» دو فعال مدنی را بانام‌های «خالد گنجی» و «رشید ناصر زاده» را بازداشت کردند.
۱۲ مرداد، دو زندانی کورد، «هوشمند علی پور- و -محمد استاد قادر» توسط نیروهای امنیتی بازداشت و برای هفته‌ها از هرگونه تماس با دنیای بیرون محروم شدند.
روز ۱۶ مرداد، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برنامه‌ای را پخش کرد که در آن این دو زندانی به نقش خود در حمله به پایگاه امنیتی واقع در سقز «اعتراف» کردند.
این اقدام نقض روشن حقوق بازداشت‌شدگان در خصوص عدم اجبار به اقرار علیه خود و بهره‌مندی از اصل برائت و محافظت در مقابل رفتارهای بی‌رحمانه، ضد انسانی و توهین‌آمیز است. عفو بین‌الملل نتوانسته است اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت محمد استاد قادر به دست بیاورد. وزارت اطلاعات به دنبال دستگیری هوشمند علی پور و محمد استاد قادر ادعا کرد که اعضای «گروهک‌های تجزیه‌طلب و تکفیری» که به یک پایگاه امنیتی در سقز حمله کرده بودند، بازداشت‌شده‌اند.
٢٢ شهریورماه ١٣٩٧ خورشيدى، نيروهـاى امنيتى جمهـورى اسلامى ايران در شهر سنە، ثريا خدرى از فعالين این شهـر را به هـمراه دو فرزندش بازداشت کردند.
مسلم سعيد پور، از فعالين مدنى اهـل روستاى تنگيسر و ساكن سنه، در تاريخ ٢٢ شهریورماه ١٣٩٧ خورشيدى، به اداره اطلاعات سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در شهـر سنه احضار شده و بازداشت گرديده است.
۲۰ شهریور، یک روز قبل از اعتصاب عمومی شرق کوردستان هفت نفر از شهروندان شهر ربط به نام‌های «جعفر رسول پور، بهمن ددان ساز، محمد اهل روستای لیلانە، محمدامینی اهل روستای سوِروی، وفا و محمد اهل روستای جبرند» از توابع سردشت توسط اداره اطلاعات ایران بازداشت‌شده‌اند.
یک شهروند کورد به نام «برزان محمدی فرزند احمد» در اعتراضات مردادماه امسال در شهر تهران بازداشت و بعد از گذشت یک ماه وضعیت قضایی وی مشخص نیست.
احمد امینی، فعال کارگری و از کارگران اخراج شده شرکت فولاد زاگرس از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی در سنه «سنندج» به ریاست قاضی سعیدی به اتهام توهین به رهبری به ۶ ماه حبس تعلیقی محکوم شد.
مصطفی قادر زینب و رحیم محمودی دو شهروند اهل اورمیه هستند که در هنگام هجوم ارتش ترکیه به عفرین وارد نیروهای ی.پ.گ شده و در جنگ علیه ترکیه شرکت کردند. این دو شهروند کورد در درگیری‌های عفرین زخمی شده و به بیمارستانی در شهر حلب منتقل شدند که در آنجا نیروهای سوری به تابعیت ایرانی آن‌ها پی برده و آن‌ها را بە سپاه پاسداران ایران تحویل می‌دهند.
سپاه پاسداران ایران این دو شهروند را در زمستان ۹۶ به ایران منتقل کرده و پس از یک هفته بازجویی در زندان اوین تحویل اطلاعات در اورمیه داده‌اند. پس از مدت‌ها بازجویی شعبه ۳ دادگاه انقلاب این دو شهروند را به جرم عضویت در گروه‌های معاند نظام، اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام، مجموعاً به ۲۲ سال زندان محکوم کرده است. این حکم در ۳۱ شهریور از سوی دادگاه تجدیدنظر در اورمیه تائید شد.
۲۸ شهریورماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی، تائید حکم یک سال حبس تعزیری دادگاه بدوی از سوی دادگاه تجدیدنظر، به فعال کورد «ارسلان بُرنا» ابلاغ شد.
پس از گذشت سه ماه از بازداشت کاوه بابا میری فعال مدنی و زیست‌محیطی کورد کماکان از سرنوشت وی اطلاعی در دسترس نیست.
طی روزهاى گذشته سه فعال فرهنگى كورد اهل شرق كوردستان به نام‌های «مصطفى باقرى آشنا» با توديع وثيقه ٢٠٠ ميليون تومانى، «سيد اردشير موسوى» با قرار ١٥٠ ميليون تومان و «ارسلان هدايتى» با كفالت از زندان ديزل آباد جمهوری اسلامی ایران در كرماشان آزاد شدند. بر اساس گزارش، ديگر زندانى فرهنگى كورد به نام «شهريار طهماسبى» به دليل عجز از توديع وثيقه ١٥٠ ميليون تومانى كماكان در زندان ديزل آباد به سر می‌برد. اين زندانيان ١٥ تيرماه امسال توسط نيروهاى اطلاعات سپاه جمهوری اسلامی در كرماشان در شهرهاى كرماشان، كنگاور و سنه بازداشت‌شده بودند
دوم مهرماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی شش شهروند کورد در شهر بانه به نام‌های «میلاد رسولی، محسن قادر پناهی، ارکان رضایی، رزگار محمدی، طیب احمدی، عطا رشید زاده» از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده شدند.
از روز چهارشنبه برابر با ۲۱ شهریورماه سال جاری اطلاعات سپاه جمهوری اسلامی در شهر مریوان، خانواده دو فعال حقوق بشری و سیاسی عدنان رشیدی و کیومرث رشیدی را سه بار به این نهاد امنیتی احضار و مورد بازجویی و تهدید قرار داده است. چهارشنبه مصادف با اعتصاب عمومی تمامی شهرهای شرق کوردستان، خانواده این دو فعال کورد از سوی اطلاعات سپاه پاسداران در چندین تماس تلفنی مورد تهدید قرارگرفته و روز بعد به این نهاد امنیتی احضار و در مورد فعالیت‌های این دو فعال کورد به خانواده‌هایشان هشدار داده شد. به گفته یک منبع مطلع: طی ده روز گذشته سه بار پدر و برادر عدنان رشیدی و کیومرث رشیدی فعالان کورد ساکن جنوب کوردستان (اقلیم کوردستان) احضار و ساعت‌ها بازداشت و مورد بازجویی قرارگرفته‌اند.
دوم مهرماه سال ۹۷ خورشیدی، یک شهروند کورد اهل شهر سقز به نام «کامیل عزیزی» از سوی اداره اطلاعات جمهوری اسلامی بازداشت شد.
باگذشت قریب به سه ماه از بازداشت هوشیار کسرایی شهروند اهل روستای نی از توابع مریوان با توجه به پیگیری‌های خانواده از مراجع قضایی و امنیتی از مکان و دلیل بازداشت این شهروند کورد اطلاعی در دست نیست.
اجلال قوامی، روزنامه‌نگار و فعال مدنی، از سوی دادگاه ۱۰۹ کیفری ۲ ایران در شهر سنه بە اتهام نشر اکاذیب بە قصد تشویش اذهان عمومی، به ۸ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
دوم مهرماه ۹۷ خورشیدی، کاظم ایمان زاده، مدیرمسئول و سردبیر سایت خبری هیوا نیوز با دریافت احضاریه‌ای از سوی شعبه اول دادگاه کیفری جمهوری اسلامی در سنه «سنندج» به این دادگاه احضار و باید در مدت ده روز در این دادگاه حضور یابد.
دست‌کم چهار تن از شهروندان در استان اورمیە به اتهام «همکاری با احزاب اپوزیسیون کوردستانی» بازداشت شدند. این شهروندان پس از بازداشت توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران به مکان نامعلومی منتقل شدند. هویت بازداشت‌شدگان «انور جنگی»، «حسن ارتنگ»، «آرام خرسندی»، «افسانه خرسندی» عنوان‌شده است.
يك فعال مدنى به نام صديق رستمى در شهـر سنه به اتهـام توهـين به رهـبر جمهـورى اسلامى ايران، به شعبه ١ دادگاه انقلاب ایران در شهر سنه احضار شده است. در احضاريه از نامبرده خواسته‌شده است در روز ١٥ مهـر ۱۳۹۷ در شعبه ١ دادگاه انقلاب ایران در شهر سنه حاضر شود.
کارگران
بنا به اعلام مركز آمار كشور ايران، نرخ رسمى بيكارى زنان شهـرى ١٥ تا ٢٩ ساله در شهـرهـاى شرق كوردستان به ۷۱٫۸ درصد اعلام شد كه ۲۱٫۱ در صد بيشتر از میانگین كشور است. بر اساس گزارش مركز نيروى كار در كشور ايران، شرق كوردستان بالاترين نرخ بيكارى زنان نقاط شهـرى را در ميان استان‌های ديگر ايران دارد، در گزارش مذكور كه به‌تازگی منتشرشده، نرخ رسمى بيكارى زنان شهـرى در وضعيت بحرانى قرارگرفته است.
کولبران و کاسب‌کاران
٧ شهـريور ١٣٩٧ نيروهـاى انتظامى مرزبانى در منطقه‌ی مرزى گولى ميراويان براى دستگيرى کاسب‌کاران منطقه كمين كرده و کاسب‌کاران از ترس كشته شدن پا به فرار گذاشتند و در هـمين اثنا نيروهـاى انتظامى در اقدامى غیرانسانی اسب‌های اين کاسب‌کاران را كه هـيچ بارى هـم نداشتند به گلوله بسته و تعداد ٣٥ رأس اسب را كشته و لاشه‌ی آن‌ها را در همان‌جا رهـا نمودند.
١٠ شهـريور ١٣٩٧ يك كولبر جوان به نام محمود كتابى، اهـل شهـرستان بانه جان خود را براثر شليك مستقيم نيروهـاى مرزى جمهـورى اسلامى ايران از دست داد. این کولبر متأهـل بوده و داراى يك فرزند هشت‌ساله است.
١٣ شهريورماه ١٣٩٧شمسي، يك كولبر كورد اهل شهر سقز از شرق كوردستان به نام «آكو مينايى» ٢٣ ساله فرزند توفيق اهل روستاى پير عمران از توابع شهر سقز به دليل شليك مستقيم نيروهاى نظامى جمهورى اسلامى در مرز ننور بانه زخمى شد.
٢١ شهریورماه ١٣٩٧ شمسى، درنتیجه شليك مستقيم نيروهاى نظامى جمهورى اسلامى ايران يك کاسب‌کار اهل شهر بانه به نام «زانا محمدى فرزند اسماعيل » در نزديكى سد «گاران» شهر مريوان جان خود را از دست داد.
٢٠ شهريور ١٣٩٧ یک کولبر کورد ٤٧ ساله در اثر انفجار مين جانش را از دست داد. اين كولبر به نام اسكندر گاگشى اهل روستاى كانى زرد سردشت، در كوهستان مامند ناحيه هلشو در جنوب کوردستان، در حين كولبرى و در اثر انفجار مين جانش را از دست داد.
۲۵ شهریورماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی، یک کولبر کورد در مرز شهر سردشت براثر تیراندازی نیروهای مرزبانی به‌شدت زخمی شد. این کولبر کورد بانام «رحیم باپیری» اهل روستای سیسر شهر سردشت، هنگام کولبری در منطقه دولبی این شهر از سوی نیروهای مرزبانی مورد شلیک مستقیم قرارگرفته و به‌شدت زخمی شد.
يكشنبه ٢٥ شهریورماه، در مرز مابين جنوب و شرق كوردستان دو كولبر به نام (ن، م) با شليك مستقيم نیروهای سپاه پاسداران ايران زخمى و به بيمارستانی در شهر هولیر در جنوب كوردستان منتقل شدند. اين دو كولبر در کوهستان‌های «كيله شين» از توابع شهر سيدَكان به‌وسیله تيراندازى سپاه پاسداران زخمى شدند.
هشت کولبر که در حال رفتن به مرز مابین شرق و جنوب کوردستان در بانه بودند، مصدوم شدند. یک دستگاه خودرو تویوتا استیشن که حامل تعدادی کولبر بود با یک دستگاه خودرو پژو پارس در جاده کریم‌آباد برخورد کرد که در پی این حادثه راننده پژو و ٨ کولبر مصدوم شدند.
٢٧ شهریورماه ١٣٩٧ خورشيدى، در مرز چالدران نيروهاى نظامى جمهورى اسلامى گروهى از كولبران را مورد هدف تيراندازى خود قرار می‌دهند كه درنتیجه آن‌یک كولبر كشته و دو كولبر نيز زخمى می‌شوند. به نقل از گزارش، كولبرى به نام «نعمت شهبازى حیدران لو» ٣٠ ساله و ساكن روستاى عيسى گليك از توابع چالدران جانش را ازدست‌داده و اين كولبر متأهل و داراى دو فرزند است همچنين دو كولبر ديگر به نام‌های «محمدحسین نژاد» و «پيمان قلى زاده» به‌سختی زخمى شده‌اند.
٢٩ شهریورماه ١٣٩٧ خورشيدى، يک كولبر كورد به نام «يادگار محمودى» ٢٣ ساله اهل شمشير به علت سقوط از ارتفاعات كل هراتى نوسود زخمى شد.
سە کولبر کورد ۲ مهر ۱۳۹۷ بر با مین‌های تلەی سپاە پاسداران ایران برخورد کرده که درنتیجه انفجار مین‌ها دو نفر «عبداللە محمد زادە اهل روستای تینال مریوان و علی نادری اهل روستای گَوَنتو در دیواندرە» کشتە و یک نفر «حمید باینچو» از ناحیه پا زخمی شده است.
پنجم مهرماه سال ۹۷، یک کولبر کورد به نام «بهزاد قاسمی فرزند ممند» اهل شهر ربط در شرق کوردستان هنگام کولبری در مرز سردشت دچار ایست قلبی شده و جان سپرد.
دو کولبر کورد اهل سلماس بانام‌های عبدالعزیز فنکی و میر حاج علیزاده با شلیک مستقیم نیروهای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران بە شدت زخمی شدند. نیروهای نظامی ایران در کوهستان «چل مر شهیدان» واقع در مرز اورمیە بە سوی دستەای از کولبران شلیک کردە و درنتیجە این تیراندازی این دو کولبر بە شدت زخمی شدەاند. بر اساس اطلاعات دریافتی، وضعیت عمومی عبدالعزیز فنکی نامناسب اعلام شدە است.
مین
واحد مهندسی سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران مدتی اسلامی اقدام به کاشت مین در مرز میان شهر مریوان و شهر پنجوین نموده است. به گفته شاهدان عینی، واحد مهندسی سپاه قدس مدتی است در حدفاصل روستاهای مرزی دولبی «دۆڵەبێ» با خط حائل پنجوین در اقلیم کوردستان در حال کاشت مین است. از سوی دیگر در روستاهای مرزی مریوان «ساوجی، دَرَوَران و ارتفاعات سوُرِن (سورێن)» این واحد سپاه طی چند سال گذشته اقدام به کاشت مین نموده است.
انفجار یک مین در روستای دَل از توابع مریوان باعث قطع پای یک مرد چهل‌ساله به نام مهدی خوگر در حین کار در باغی نزدیک این روستا شد.
٢٠ شهريور ١٣٩٧ یک کولبر کورد ٤٧ ساله در اثر انفجار مين جانش را از دست داد. اين كولبر به نام اسكندر گاگشى اهل روستاى كانى زرد سردشت، در كوهستان مامند ناحيه هلشو در جنوب کوردستان، در حين كولبرى و در اثر انفجار مين جانش را از دست داد.
سە کولبر کورد ۲ مهر ۱۳۹۷ بر با مین‌های تلەی سپاە پاسداران ایران برخورد کرده که در نتیجه انفجار مین‌ها دو نفر «عبداللە محمد زادە اهل روستای تینال مریوان و علی نادری اهل روستای گَوَنتو در دیواندرە» کشتە و یک نفر «حمید باینچو» از ناحیه پا زخمی شده است.
سوم مهرماه ١٣٩٧ خورشيدى، در تلاشى براى پاک‌سازی مناطق آلوده به مين در ايلام، در شهر دهلران منطقه بيات (نزديك پايگاه سربازى بيات ٢) يكى از اعضاى گروه پاک‌سازی مين به نام «عبدالكريم محمدى» براثر انفجار مين از نوع M۱۴ به‌سختی از ناحيه صورت زخمى شد.
هفتم مهرماه، انفجار مین در حین عملیات پاک‌سازی پایگاه متروکه احمد مرده در سنه «سنندج» موجب قطع پای راست یک تخریبچی به نام علی‌اشرف جوانی از کارکنان مرکز مین‌زدایی مستقر در استان شد.
به قتل رساندن و ترور شهروندان
۲ مهرماه ۱۳۹۷ خورشیدی، در شهر دربندیخان در استان سلیمانیه در جنوب کوردستان دو تن از عوامل جمهوری اسلامی ایران در یک اقدام تروریستی، با سلاح مجهز به خفه کن و هدف قرار دادن یک فعال سیاسی کورد بانام «لقمان شهابی» اهل شرق کوردستان، اقدام به ترور وی کردند. بر اساس گزارش، این اقدام در مقابل چشم مادر لقمان صورت گرفته است و نامبرده سریعاً به بیمارستان منتقل می‌شود که خوشبختانه از مرگ نجات پیدا می‌کند.
١٣ شهريور ١٣٩٧، نيروهاى انتظامى ایران در شهر اورميه در حين بازداشت يك شهروند كورد موجب مرگ وى گرديدند.
نام اين شهروند اورميه اى عرب تيو، ٣٨ ساله و ساكن شهرك دانشگاه اورميه در شرق کوردستان بوده، وی حين فرار از دست نيروهاى انتظامى جمهورى اسلامى ايران كه قصد دستگيرى وى را داشتند، از بام خانه سقوط نموده و جان خود را از دست داد.
۱۴ شهریورماه سال ۱۳۹۷، نظامیان سپاه پاسداران در شهرستان سردشت به مردم حمله کرده که در نتیجه آن یک نفر بانام ناصر ابراهیم‌زاده کشته‌شده و چند تن دیگر نیز زخمی شده‌اند. گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که نظامیان جمهوری اسلامی ایران در منطقه کپران – مشرف بر جاده روستای بیوران و شهرستان سردشت که در آن منطقه یک پایگاه سپاه پاسداران واقع‌شده است به مردم هجوم بردە و در این درگیری یک نفر از اهالی روستای گولان توسط نیروهای سپاه کشته‌شده و چند تن دیگر نیز مجروح شده‌اند.
٣١ شهریورماه ١٣٩٧ خورشيدى، جسد یک معلم با مشخصات «فرزاد وزيرى» ٢٨ ساله و داراى مدرك فوق‌لیسانس در منزل پدرى وى در شهر سنه «سنندج» پيدا شد. طبق گفته پزشک قانونی وی به‌وسیله مصرف سیانور جان خود را ازدست‌داده است. این معلم کورد مدتی پیش به دلیل یک پست فیس‌بوکی از سوی اداره اطلاعات احضار و مورد تهدید قرارگرفته بود. در کنار جسد فرزاد یک نامه با دست خط وی پیداشده که در این نامه چنین آمده است: «من هيچ مشكلى نداشته‌ام و تنها از ادامه زندگى خسته‌ام و خودكشى من را پى گيرى نكنيد.» بعدازاین رویداد اداره اطلاعات خانواده نامبرده را تهديد کرده‌اند کە اگر می‌خواهید برای دیگر فرزندانتان مشکلی پیش نیاید، از پیگیری خودکشی فرزندتان خودداری کنید.
منابع کورد یارسان می‌گویند یک جوان کورد پیرو آیین یارسان به نام رامین حسینی مشهور به سید رامین مشعشعی ساکن روستای قلقل شهرستان تویسرکان در سازمان اطلاعات همدان در سه‌شنبه سوم مهرماه ۱۳۹۷ به قتل رسیده است. رامین حسینی نوه نصرت مشعشعی و از خانواده نظام‌الدین مشعشعی از بزرگان آیین یارسان طایفه آتش بگی است که جم خانه مشهور آن طایفه در گره بان هرسین کرماشان قرار دارد.
خودکشی و قتل ناموسی
۱۳ شهریورماه سال ۱۳۹۷، یک زن جوان به نام شبنم رسولی اهل شهرستان سردشت خودکشی کرد. بر اساس گزارش‌های رسیده به جمعیت حقوق بشر کوردستان این زن به دلیل مشکلات خانوادگی دست به خودکشی زده و با حل آویز کردن خودش به زندگی‌اش پایان داده است.
١٤ شهریورماه ١٣٩٧ شمسى، يك زوج جوان به نام‌های «رضا صحرايى» و «ويدا رستمى گراوند» اهل سرابله ايلام از طريق خوردن قرص برنج به زندگى خود پايان دادند. علت خودكشى اين زوج، فقر، بيكارى و تنگ‌دستی و فشار مضاعف بوده كه پس از سپرى كردن چند سال زندگى مشترك به زندگى خود پايان داده‌اند. همچنين اين زوج جوان دو فرزند به نام‌های «برديا و برنا» دارند و در اين سن كم تا ابد از داشتن پدر و مادر محروم‌اند.
۱۴ شهریور ۹۷ یک زن جوان اهل شهرستان بوکان اقدام به خودکشی کرده و جان خود را ازدست‌داده است هویت این زن جوان (چ.ص)، ۲۳ ساله و اهل بوکان، در منطقه شهرک فرهنگیان این شهر با حلق‌آویز کردن خود به زندگی‌اش پایان داده است.
۲۳ شهریورماه سال ۱۳۹۷، دختری جوان به نام «سمیه» با حلق‌آویز کردن خود به‌وسیله‌ی روسری در شهر سنه به زندگی‌اش پایان داد.
از سوی دیگر روز ۲۰ شهریورماه دختری نوجوان به نام «مهین» اهل شهر ایلام از طریق خوردن قرص برنج به زندگی‌اش پایان داد.
در ادامه تراژدی خودکشی‌ها در شرق کوردستان گزارش‌ها از بخش سیوان شهر ایلام حاکی از آن است که ۱۹ شهریورماه، مرد جوان ۲۴ سالهای با مشخصات «ح عباسی» از طریق خودسوزی به زندگی‌اش پایان داده است.
۲۸ شهریور ۱۳۹۷ خورشیدی با هویت «مژدە عظیمی» اهل روستای ناو تنگی خان منصوری شهر اسلام‌آباد غرب ساکن سربند خوزستان با حلق‌آویز کردن خود بە زندگی خویش پایان داد. شوهر نامبردە پس از مشاهدە خودکشی همسرش از محل گریختە است. نامبردە کارمند شهرداری سر بندر بودە و شوهرش نیز رانندەهمان شهرداری است.
٣١ شهریورماه امسال يك جوان ٢٥ ساله اهل روستاى «ينگيجه» در حومه‌ی شهر بوكان با اقدام به خودسوزى جان خود را از دست داد.
شنبه هفتم مهرماه ۹۷، یک جوان اهل شنو «اشنویە» مادر خود را بە قتل رساند. بر اساس گزارش، نشمیل مولودی ۳۳ سالە، اهل روستای «گندیلاو» و ساکن محلە «سیداوی» در شهر شنو با ضرب پنج گلوله به قتل رسید.
محیط‌زیست
آتش‌سوزی در منطقه‌ی ملیه سیل ملکشاهی، یکی از بکرترین و انبوه‌ترین جنگلهای بلوط استان ایلام باعث از بین رفتن قسمتی از این سرمایه طبیعی شد. قبل از این نیز آتش‌سوزی در کوه هانیوان رخ‌داده بود و حجم وسیعی از جنگلهای این کوه را سوزانده بود.
١٠ شهریورماه كه دومين روز از تداوم آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع مريوان بود با توجه به سعى و تلاش مردم منطقه و فعالين محیط‌زیست، مراكز دولتى هيچ اقدام و همكارى در اين خصوص نكرده و اين آتش‌سوزی‌ها تداوم دارد. تاکنون به وسعت ١٠ هكتار از اين جنگل‌ها طعمه حريق شده و هرلحظه بر دامنه گستردگی آن افزوده می‌شود.
جنگل‌ها و مراتع طبيعى دَرَوَران از توابع مریوان و منطقه حفاظت‌شده کوسالان طعمه حریق شده و در آتش می‌سوزند. بر اساس گزارش‌ها، بيشتر از ٦٠ هـكتار از مراتع سرپل‌ذهاو در دام اين حريق افتاده كه حتی فرماندار سرپل‌ذهاو به وجود آتش‌سوزی‌ها در بلندی‌های روستاى كلاو اشاره نموده است.
یک هزار هکتار از جنگلهای شهر مریوان از ٩ روز پیش در آتش‌سوزی عمدی می‌سوزند و به‌جز مردم منطقه و فعالان محیط‌زیست هیچ‌کدام از سازمان‌های دولت ایران برای کنترل و مهار آتش اقدام نکرده‌اند. بااینکه آتش‌سوزی مذکور دست‌کم ٨ بار از سوی مردم و دوستداران محیط‌زیست مهارشده هر بار پس از چند ساعت شعله‌های آتش از سوی عناصر وابسته به دولت مجدداً برپا گردیده است.
عرفان حسینی مدیرعامل انجمن سبز چیا مریوان با اشاره به مشکلات دپوی زباله در شهرستان مریوان گفت: بیش از دو سال است که محل دفن زباله مریوان به یکی از معضلات اساسی این شهر تبدیل‌شده است. پیش‌ازاین و بیش از ۱۵ سال بود که این زباله‌ها در روستای عصر آباد که در پنج کیلومتری شمال شرق این شهرستان قرار دارد، تخلیه می‌شد و مردم این روستا همواره نسبت به دفن زباله‌ها در کنار محله زندگی‌شان معترض بودند و حتی چندین بار در این زمینه به مسئولان استان اعتراض کردند. وی ادامه داد: مردم مریوان به دلیل آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از دفن زباله در نزدیکی محل زندگی‌شان دچار بیماری‌های قلبی و ریوی شدند و حتی نوزادان آن‌ها ناقص‌الخلقه به دنیا می‌آیند.
امکانات رفاهی
مسئول سازمان آب و فاضلاب مهاباد در نشستى گفت: ۲۵ روستاى مهاباد يعنى ۱۴ درصد از همه روستاهاى شهر مهاباد از استان اورميه دچار بحران كمبود آب شرب شده‌اند.
کودکان
بر اساس گفته‌های مجيد يزدان پناه مدیرکل آموزش پرورش جمهورى اسلامى ايران در استان كرماشان در سال تحصيلى ٩٦-٩٧ بيش از ١٧ هزار نفر به دلایل زيادى از ادامه تحصيل بازمانده‌اند. به گفته اين مسئول جمهورى اسلامى، اين محصلان بازمانده در گروه‌های مختلف سنى از ٦ تا ١٦ ساله را در برگرفته و شهر كرماشان با آمار ٧٩٣٤ دانش‌آموز و قصر شیرین با ١٧٠ نفر بيشترين و كمترين بازمانده از تحصيل را دارند.
نقشه‌ی روى جلد كتاب فارسی مقطع دوم ابتدایی كه امسال به چاپ رسيده نام «درياچه اورميه» در ان حذف‌شده و انتقادهاى مختلفى را به همراه داشته است.
زلزله کرماشان
در روستاى «پالان» منطقه زلزله‌زده ثلاث باباجانی استان كرماشان، يك تازه‌عروس به علت برق‌گرفتگی جان خود را از دست داد. گفته‌شده است، بعد از ماه‌ها از زلزله کرماشان تاکنون وضعیت مردم این مناطق ازنظر امکانات رفاهی به حالت عادی نرسیده و نبود ایمنی هنوز هم جان این شهروندان را می‌گیرد.
به نقل از رئيس شوراى شهر سرپل ذهاب مجتبى جاسمى، وضعيت زلزله‌زدگان اين شهر بسيار نامساعد و مردم به علت گرانى مصالح ساختمانى توان ادامه ساخت‌وساز نداشته و برخى براثر فشار زياد حاضرند كليه خود را بفروشند تا كار ساخت‌وساز را به اتمام رسانند. جاسمى گفت: ستادهاى كه گفته بودند تا آخر حامى زلزله‌زدگان هستند كار را ناتمام به‌جا گذاشته و ساخت مدارس تکمیل‌نشده و رها گشته‌اند.
اعتصاب عمومی در شرق کوردستان
۲۱ شهریورماه ۱۳۹۷ در یک اتحاد یکپارچه اکثر شهرهای شرق کوردستان یک‌صدا دست به اعتصاب عمومی جهت محکوم کردن اقدامات حکومت جمهوری اسلامی علیه ملت کورد زدند.
طبق گزارش، نیروهای امنیتی در شهرهای سنه و مهاباد و دیگر شهرهای کوردستان مردم را تهدید کرده‌اند که دست از اعتصاب برداشته و مبادرت به باز کردن مغازه‌ها نمایند. مردم شرق کوردستان با هماهنگی عمومی از فراخوان اعتصاب حمایت کرده و با حضور نیافتن در شهر و بستن بازار و مغازه‌ها اعدام سه زندانی سیاسی کورد «زانیار و لقمان مرادی و رامین حسین پناهی» و حمله به پایگاه‌های احزاب اپوزیسیون کوردستانی در شهر کویه واقع در جنوب کوردستان و همچنین اعدام کمال احمد نژاد را محکوم کردند.
موارد دیگر
حکومت ايران قبل از ظهر امروز «۱۷ شهریور ما» اقدام به حمله موشكى به اردوگاه‌های واقع در شهر كویە در جنوب كوردستان نمود. در این حمله ۱۶ نفر جان‌باخته و بیش از سی نفر زخمی شدند.
یک روز بعد از دیدار اردوغان ریس جمهور ترکیه و علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در تهران برابر با ۱۷ شهریورماه سال ۱۳۹۷ هجری شمسی:
۱- دولت ترکیه حکم چهار سال و هشت ماه زندان را برای صلاح‌الدین دمیرتاش به اجرا درآورد.
۲ – دولت جمهوری اسلامی ایران حکم اعدام زانیار و لقمان مرادی و رامین حسین پناهی زندان سیاسی کورد را اجرا کرد.
۳ – سپاه پاسداران به مرکز فرماندهی حدک و حدکا در اقلیم کردستان حمله‌ی هوایی و موشکی کرد که درنتیجه آن ۹ نفر جان‌باخته و چند تن دیگر زخمی شدند.
۴- نیروهای نظامی ایران به یک تیم از گریلا های مدافع کوردستان (YRK) حمله کرده و شش تن از نیروهای کورد جان باختند.
۵- نیروهای حامی بشار اسد با پلیس کانتون قامشلو در غرب کوردستان در شمال سوریه حمله‌ور شدند که درنتیجه‌ی آن ۱۳ نفر از نیروهای نظامی اسد کشته و یک پلیس روژاوا جان باخت.
بنا بر تحقیق‌های صورت گرفته در ایران ۳۳ درصد جمعیت جغرافیای سیاسی ایران در سال ۱۳۹۶ شمسی زیرخط مطلق فقر زندگی می‌کردەاند که این آمار در مناطق محروم و به‌خصوص زلزله زدەی کرماشان به بیش از ۶۰ درصد رسیده است. بر اساس همین گزارش‌ها در سال ۱۳۹۷ خط مطلق فقر در ایران به‌سرعت و با سیر صعودی به حدود ۵۳ درصد رسیده که بازهم این آمار در مناطق محروم و به‌خصوص مناطق زلزله زدەی کرماشان و سرپل‌ذهاو به بیش از ۸۵ درصد رسیده است. از طرفی در میان سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ در جغرافیای ایران بیش از ۴۱۵ هزار شغل از بین رفته که این آمار در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ بیش از ۴ برابر شده است.
روز سه‌شنبه ۲۷ شهریورماه، گزارش دبیر کل سازمان ملل «آنتونیو گوترش» در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه شد. در این گزارش در مورد زندانیان سیاسی و قتل بازداشتی‌های کورد، توسط نیروهای امنیتی نامبرده شده بود.
۴ مهرماه، استانداری جمهوری اسلامی برای سنە با ابلاغ‌نامه‌ای محرمانه با عنوان «همبستگی و یکپارچگی علیه تروریسم» از کلیه نهادها و ادارات دولتی در شهر سنە خواسته است که با به‌کارگیری کلیه امکانات دولتی صبح امروز، چهارشنبه چهارم مهر ۱۳۹۷، بازار این شهر را تعطیل کرده و از کلیه اصناف و بازاران این شهر خواسته شود که باهدف اعتراض به حمله تروریستی شهر اهواز در مسجد جامع این شهر تجمع کنند.
در پایان جمعیت حقوق بشر کوردستان از مردم شرق کوردستان می‌خواهد کە در احقاق حقوق خود کوشا وسعی نمایند هرگونه تبعیض و نابرابری را کە از جانب جمهوری اسلامی ایران به آن‌ها روا داشته می‌شود را بە گوش جهانیان برسانند.
جمعیت حقوق بشر كوردستان
