گزارش آماری _ تفصیلی نقض حقوق بشر در شرق کوردستان «ماه مِه ۲۰۱۸»
این گزارش وضعیت حقوق بشر در ماه مِه سال ۲۰۱٨ مصادف با سه‌شنبه ١١ اردیبهشت تا پنج‌شنبه دهم خردادماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی، در شرق کوردستان است که به کوشش جمعیت حقوق بشر کوردستان با استناد به گزارش‌های متعدد این سازمان حقوق بشری گردآوری‌شده است. شایان‌ذکر است این گزارش به دلیل عدم اجازه حکومت ایران به سازمان‌ها و گروه‌های حقوق بشری گزارش کاملی نیست و تنها بخشی از نقض سامانمند حقوق بشر در شرق کوردستان را به تصویر می‌کشد.
حکومت جمهوری اسلامی ایران با بازداشت شهروندان کورد توسط نیروهای امنیتی و انتظامی با نقض حقوق مدنی و سیاسی، نقض آزادی عقیده و بیان، نقض حق حیات و امنیت شخصی، تبعیض‌های حکومتی، هتک حرمت شهروندان و همچنین شکنجه زندانیان سیاسی و نادیده گرفتن حقوق بنیادین زندانیان سیاسی، ماه موردبررسی را به پایان رساند.
طبق ماده ١٩ اعلامیه جهانی حقوق بشر هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد. همین‌طور دربند یکم ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی آمده است: هر کس حق آزادی و امنیت شخصی دارد: هیچ‌کس را نمی‌توان بە مناسبت عقایدش مورد مزاحمت و ترس قرارداد.
بند دوم ماده ١٩ می‌افزاید: هر کس حق آزادی بیان دارد: این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به سرحدات خواه شفاهاً یا به‌صورت نوشته یا چاپ یا به‌صورت هنری یا به هر وسیله دیگر به انتخاب خود است.
همچنین در مادهٔ ٢٢ آمدە است کە هرکسی به‌عنوان عضوی از جامعه حق دارد از امنیت اجتماعی برخوردار بوده و از راه کوشش در سطح ملی و همیاری بین‌المللی با سازمان‌دهی منابع هر مملکت، حقوق سلب ناپذیر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش را برای حفظ حیثیت و رشد آزادانه شخصیت خویش، به دست آورد؛ و طبق ماده ۵ هیچ‌کس را نمی‌توان شکنجه کرد یا مورد عقوبت یا روش وحشیانه و غیرانسانی یا اهانت‌آمیز قرارداد.
مطابق با کنوانسیون‌های به رسمیت شناخته‌شده جهانی در رابطه با حقوق بشر و حقوق سیاسی و اجتماعی اجتماع‌های بشری، هر فرد و جامعه‌ای حق دارد حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را مطالبه و جهت احقاق آن تلاش نماید، هیچ جماعت یا گروهی برتر بر دیگری نیست و همه باید از حقوق طبیعی و به رسمیت شناخته‌شده بهره‌مند شوند.
اعدام
متأسفانه در این ماه توسط حکومت جمهوری اسلامی چندین زندانی کورد که هویت آنان مشخص گردیده اعدام‌شده‌اند که خبرهای آن منعکس‌شده است؛ اما طبق گزارش‌های رسیده به جمعیت حقوق بشر کوردستان، گاهی زندانیان کورد به جرائم متفاوت در زندان‌های ایران به دار آویخته میشوند که اجرای این احکام رسانه‌ای نمی‌شود و حکومت جمهوری اسلامی ایران این اعدام‌ها را اعلام نمی‌کند.
سه‌شنبه يازدهم ارديبهشت دبيرخانه ديوان عالي كشور از تائید نهایی حكم دادگاه بدوی انقلاب مبنی بر اعدام رامين حسین پناهی خبر داد. بعدازآنکه حکم اجرای اعدام رامین حسین پناهی، زندانی سیاسی کورد از سوی حکومت ایران صادر شد؛ سازمان عفو بین‌الملل از طریق بیان‌نامه‌ای خواستار توقف این حکم شد. همچنین ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی پرونده رامین به‌منظور اجرای حکم به شعبه چهارم اجرای احکام دادسرای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در شهر سنه ارجاع شد.
دهم اردیبهشت‌ماه سال جاری یک زندانی بانام اعظم خزایی در زندان جمهوری اسلامی در شهر اسلام‌آباد غرب در کرماشان به دار آویخته شد. به گفته برخی منابع: این شهروند اعدام‌شده به اتهام قتل به مجازات قصاص «اعدام با طناب دار» از سوی محاکم قضایی جمهوری اسلامی ایران محکوم‌شده بود.
۲۴ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷، دو زندانی متهم به قتل در زندان مرکزی جمهوری اسلامی ایران در اورمیه به دار آویخته شدند. هویت این دو زندانی خلیل آگوش اهل ماکو و سهیل میر بخش اهل اورمیه اعلام‌شده است. خلیل آگوش از سال ۹۱ به جرم قتل در زندان به سر برده و دیگر زندانی اعدام‌شده از سال ۹۳ خورشیدی به همان اتهام در زندان محبوس بوده است.
۲۴ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ شمسی، یک زندانی کورد متهم به قتل در زندان جمهوری اسلامی ایران در ایلام اعدام شد. هویت این زندانی کورد که به اتهام قتل عمد به اعدام (قصاص نفس) محکوم‌شده «مجتبی کرمیان» اهل روستای میش خاص ایلام احرازشده است.
زندان و بازداشت
«بازداشت، احضار، صدور حکم، پرونده‌سازی، تهدید، نقض حقوق زندانیان»
يكم ماه مه روز جهانى كارگر، كارگران شهر سقز براى بزرگداشت روز جهانى كارگر در ميدان كارگران ساختمانى «چومى ولى خان» تجمع كردند هم‌زمان نيروهاى امنيتى و لباس شخصى جمهورى اسلامى ایران به اين تجمع حمله نموده و پس از يک ساعت درگيرى «محمود صالحى» فرد سرشناس و فعال كارگرى از ناحيه دست زخمى شد و چند نفر ازجمله (عثمان اسماعیلی) را نيز بازداشت كردند.
دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران در شهر سقز یک شهروند كورد به نام «عطا رحمان زاده» را به یک سال زندان محكوم كرد. سال گذشته (۱۳۹۶) عطا رحمان زاده به دليل شركت در تجمع شادى مردم شهر، به دلیل رفراندوم جنوب كوردستان، از سوى اداره اطلاعات دستگیر و پس از یک ماه بازداشت با وثيقه هفتاد میلیون تومانى آزاد شد.
نیروهای وزارت اطلاعات یک شهروند کورد به نام «علی عزیزی» اهل کرماشان را پس از دیپورت از کشور دانمارک، در ایران بازداشت کردند. این شهروند کورد سال ١٣٩٤ به کشور دانمارک پناهنده شده و پس از رد درخواست پناهندگی، روز چهارشنبه پنجم اردیبهشت‌ماه سال جاری به ایران دیپورت گردیده و از سوی نیروهای امنیتی بازداشت می‌شود.
زندانی سیاسی کورد «اقبال زارعی» کەدر زندانی مرکزی شهر سقز در شرق کوردستان محبوس است بعد از گذراندن دو سال از حبس خود یعنی بیشتر از یک‌سوم از حکم مربوطه (نامبردە بە ۵ سال حکم تعزیری محکوم گشتە است) و باوجود بیماری و ضرورت معالجه در بیمارستان خارج از زندان و استفاده از مرخصی استعلاجی و آزادی مشروط، از تمامی حقوق انسانی و قانونی محروم گشتە است.
یازده اردیبهشت‌ماه مصادف با روز جهانی کارگر، یدی صمدی، دبیر سندیکای کارگران خبازی شهر سنه، توسط نیروهای امنیتی در منزل بازداشت و متعاقباً به بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر منتقل‌شده است.
همچنین در همین روز، امیر شهابی، رئیس سندیکای کارگران خبازی سنه نیز بعد از بازداشت توسط نیروهای امنیتی به بازداشتگاه اداره اطلاعات منتقل‌شده است.
یدالله صمدی فعال کارگری در ملاقاتی که با خانواده خود داشتند آثار شکنجه و آزار و اذیت بر ایشان مشاهده‌شده است. این فعال کارگری ۱۱ اردیبهشت هم‌زمان با روز جهانی کارگر در منزلشان از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران به اتهام تهیه و پخش تقویم و خودکار به مناسبت روز کارگر با شعارهای لغو اعدام و لغو کار برای کودکان بازداشت‌شده بود.
۱۸ اردیبهشت سال جاری، حکم حبس سامان کریمی فعال مدنی که از سوی شعبه ۱۰۱ محاکمه و به ۵ سال زندان تعلیقی محکوم‌شده بود، تائید شد.
دو شهروند بانام‌های «ریزان باویسی فرزند عزیز و فاطمە باویسی فرزند محمدرحیم» اھل و ساکن روستای قوری قلعە در استان کرماشان بە اتهام ارتباط با داعش از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در مرز پاوە دستگیر و بە مکان نامعلومی منتقل شدەاند.
۱۸ اردیبهشت‌ماه سال جاری آرمین شریفی، عضو کانون صنفی کارگران فصلی و ساختمانی سنه، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شد. به گفته یک منبع آگاه: «آرمین شریفی زمانی که به اداره اطلاعات جمهوری اسلامی در سنه احضار شده بود، بازداشت شد.»
مهیار احمدی فعال مدنی و زیست‌محیطی کورد روز شنبه ۲۲ اردیبهشت‌ماه سال جاری از سوی اجرای احکام دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران در شهر سنه «سنندج» احضار و جهت تحمل محکومیت سه ماه حبس تعزیری‌اش به زندان انتقال داده شد.
۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی یک شهروند بهایی بانام «خداداد میری» از سوی نیروهای امنیتی در کرماشان بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل‌شده است. این شهروند بهایی به اتهام «تبلیغ علیه نظام» بازداشت‌شده است.
آکام صالحی دانش‌آموز نخبه‌ی بانه‌ای که پیش‌ازاین در اعتراض به بستن مرزهای بانه از سمت دبیری کنگره‌ی ملی همفکری آینده‌سازان ایران استعفا داده بود، در سنە بازداشت شد. وی از «عدم حل مشکلات بازاریان بانه» از دولت انتقاد کرده و اعلام کرده بود که؛ «آیا حتماً باید اغتشاش کنند تا آقایان واکنشی نشان دهند؟ دولت به‌جای بستن مرزهای کوردستان و بیکار کردن مردم شهر بانه جلوی قاچاق کانتینری از گمرک را بگیرد تا فرزندان مسئولان نتوانند اقتصاد شهر را فلج کنند.»
سپاە پاسداران و مأموران اطلاعات ایران یک جوان کورد به نام «یونس باسره» اهل شهرستان دهلران را تهدید به محاکمه‌ی مجدد کردند. نامبردە اوایل بهمن‌ماه سال ٩٦ به اتهام همکاری با یکی از احزاب کوردستانی اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران توسط دادگاه انقلاب ایران در دهلران به شرکت اجباری در نماز جمعه و حضور بر مزار کشته‌شدگان جنگ میان ایران و عراق و تطهیر مزار آنان به مدت شش ماه محکوم شدە بود.
فعال، نویسندە، روزنامه‌نگار و شاعر سرشناس کورد در خراسان با هویت «علیرضا سپاهی لایین» به اتهام «توهین به مقامات و مأمورین» در شعبه اول دادگاه کیفری ۲ جمهوری اسلامی در شهرستان کلات به ۷۴ ضربه شلاق محکوم‌شده است.
۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی شهروندی کورد بە نام «فاروق فیروزی» مقیم روستای قیلسون ــ توابع شهرستان سقز ــ از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شد. نامبردە فارغ‌التحصیل رشتە شیمی بودە و تابه‌حال دلیل بازداشت ایشان مشخص نگردیدە است.
پس از آغاز اعتراضات ۹ دی ۱۳۹۶ در شهر ملایر «تیمور خالدیان» شهروند ملایری در شرق کوردستان از سوی نیروهای امنیتی بازداشت‌شده و قرار بر این است روز پنج‌شنبه هفته جاری (اوایل خرداد) در دادگاه جمهوری اسلامی ایران در ملایر محاکمه شود. تیمور خالدیان اعلام کرده است در داخل پاسگاه و قبل از انتقال به زندان به‌گونه‌ای شکنجه‌شده بود که پس آزادی هم نتوانسته به‌طور طبیعی راه برود یا بنشیند.
پنجم اردیبهشت‌ماه، از سوی دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران در اورمیه، حامد سپهری به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال و جعفری امینی به همان اتهام به ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شدند. این دو فعال کورد از اعضای انجمن زیست‌محیطی «ولات» در شهر بوکان، ۲۳ اسفندماه سال گذشته از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در این شهر به دنبال برگزاری تجمعی در اعتراض به حمله ارتش ترکیه به عفرین، بازداشت و بعد از دو ماه بازداشت هرکدام با تودیع وثیقه پنجاه میلیون تومانی به‌صورت موقت آزادشده بودند.
محمدحسین آقاسی وکیل آقای محمد نظری زندانی سیاسی کورد اعلام کرده که دادگاه جمهوری اسلامی ایران با آزادی آقای نظری مخالفت کرده است. محمد نظری یکی از قدیمی‌ترین زندانیان سیاسی کورد (محکوم به حبس ابد) است که بیست و چهارمین سال حبس خود را سپری می‌کند.
۳۱ اردیبهشت‌ماه سال جاری، یک شهروند کورد به نام «عثمان جلالی» اهل شهر جوانرو «جوانرود» در استان کرماشان از سوی نیروهای امنیتی به اتهام ارتباط با احزاب اپوزیسیون کوردستانی بازداشت و به محل نامعلومی منتقل‌شده است.
در شهر گیلان غرب استان کرماشان، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران یک شهروند کورد به نام «مهدی امام عباسی» را به اتهام ارتباط با احزاب اپوزیسیون کوردستانی بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده‌اند.
رمضان احمد کمال، زندانی سیاسی کورد اهل کوبانی که بیش از ده سال حبس را در زندان‌های مختلف ایران سپری کرده است، از سوی حکومت ایران به دولت سوریه تحویل داده‌شده است.
یک جوان کورد اهل سردشت به نام «میلاد کاژی» به اتهام ارتباط و همکاری با احزاب کوردستانی از سوی دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی ایران به ده سال حبس تعزیری محکوم شد.
هفتم خردادماه سال جاری سه شهروند کورد مریوانی بانام‌های «امجد قادری»، «موسی» و «شاهو» در روستای چور از توابع شهر مریوان از سوی نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی انتقال داده‌شده‌اند.
هشتم خرداد، محمد نوری زاد و مجموعه فعالانی که همراه وی بودند، بعد از خروج از منزل خانواده حسین پناهی در خارج از روستایی قروچیا، توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. محمد نوری زاد، حسن موسوی، امیرعلی مرادی، روزبه اکرادی، حوریه فرج زاده، داود فرهاد پور و همسرش و ترانه مراد خانی ازجمله کسانی هستند که توسط نیروهای امنیتی بازداشت‌شده‌اند. این افراد برای دیدار با خانواده رامین حسین پناهی، زندانی سیاسی محکوم‌به اعدام به منزل خانواده این زندانی سیاسی در سنه شرق کوردستان رفته بودند.
طی چند روز گذشته (هفته اول خردادماه) بعد از صدور حکم توقیف اموال از سوی دادگاه جمهوری اسلامی ایران در شهر سقز، اموال خانواده (دو باب منزل) زندانی سیاسی سابق خالد امین پور طی یک اطلاعیه چاپی به مزایده گذاشته شد.
کارگران و اصناف
به نقل از استاندار استان كرماشان، باوجود ميزان بالاى بيكارى استان كرماشان، نيمى از نيروى كار مناطق زلزله‌زده از خارج استان تأمین‌شده است. وى افزود: چرا بايد در بيكارترين استان كشور نيمى از نيروهاى شاغل در مناطق زلزله‌زده بايد غیربومى باشد. در اين مناطق يازده هزار و ٢٠٠ نفر مشغول بكارند كه نيمى از آن‌ها غیربومی هستند.
معاون فرهنگی و امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان برای استان سنه گفته است: «۴۴ درصد از جمعیت بیکار این استان را جوانان دارای تحصیلات عالی تشکیل می‌دهند که حدود ۱۸۱۰۰۰ نفر هستند. وی اظهار کرده است: از جمعیت یک‌میلیون و شش‌صد و سه‌هزارنفری استان سنه، چهارصد و یازده هزار و سیصد و شصت‌وهشت نفر قشر جوان هستند. او بابیان اینکه نرخ بیکاری استان ۱۶ درصد و آمار بیکاران دویست و شصت هزار نفر است، افزود: ۲۵ درصد کل جمعیت استان را جوانان تشکیل می‌دهند.»
۱۷ اردیبهشت‌ماه سال جاری، به علت فقدان ایمنی در محیط کار، دو کارگر کورد با هویت «رشید ویسی و احمد قلی خانی» در کارخانه شیر بفرین، واقع در شهرک صنعتی شماره دو سنه، به سبب ترکیدن یکی از دیگ‌های دوجداره این کارخانه، جان خود را از دست دادند. در این حادثه چهار کارگر دیگر نیز، به‌شدت زخمی و به مرکز درمانی توحید منتقل شدند. این کارخانه سازنده شیرهای بسته‌بندی‌شده و لبنیات دارای دو نوبت‌کاری ۱۲ ساعته است.
١٩اردیبهشت ١٣٩٧ خورشيدى، تعدادى از كشاورزان شهـرهـاى نقده و شنو«اشنويه» از توابع استان اورميه در شرق كوردستان، مقابل كارخانه توليد قند شهـرستان نقده اقدام به تجمع اعتراضی نمودند. بر اساس گزارش و پخش فيلم ویدیویی از اين واقعه، گردهـمايى اعتراضى اين كشاورزان به علت آن بوده که؛ آن‌ها از فصل پاييز سال گذشته كه محصول خود (چغندرقند) را به اين كارخانه توليد قند فروخته‌اند، هـيچ دستمزدى را دريافت ننموده‌اند و هـمواره وعده‌ووعیدهای غیرواقعی را شنیده‌اند، لذا در اين راستا اقدام به انجام گردهـمايى اعتراضى نموده‌اند.
اعتراض تاکسی‌داران، جمعی از رانندگان تاکسی با اشاره به وجود تعداد زیاد تاکسی در سقز به نسبت جمعیت، خواستار حل این موازی کاری‌ها و جلوگیری از رکود کاری این طیف شدند.
روز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ یک کارگر جوان بانام مظفر محمدیان براثر افتادن کیسه گچ روی سرش جان خود را از دست می‌دهد. این کارگر کورد در حین کار کردن دچار این حادثه شده است، نامبرده اهل روستای تیکانلوه از توابع شهرستان سقز است.
۲۰ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ تعداد زیادی از معلمان شهرهای مختلف شرق کوردستان مقابل اداره آموزش و پروش شهرستان‌هایشان اعتراضات مردمی و مسالمت‌آمیزی برگزار کردند. معلمان هر یک از شهرهای کرماشان، سقز، مریوان، زیویه و دیواندره طی اعتراضاتی خواهان بهبود وضعیت اقتصادی معلمان و بازنشستگان شدند. این اعتراضات در شهرهای شرق کوردستان هم‌زمان با اعتراض معلمان در تهران مقابل سازمان برنامه‌وبودجه ایران صورت گرفت.
کارگران نگهداری خط و ابنیه راه‌آهن زاگرس در شهرستان اندیمشک در استان خوزستان، روز یک‌شنبه ۳۰ اردیبهشت‌ماه دست به تجمع اعتراضی زدند. اعتراض کارگران خط راه‌آهن زاگرس به دلیل معوقه‌های مزدی ۴ ماهه و نبود حق بیمه درمانی کارگران بوده است.
کولبران و کاسبکاران
یازدهم اردیبهشت‌ماه، یک کاسب‌کار کورد به نام «طاهر حکمتی» اهل پیرانشار «پیرانشهر» در پی شلیک نیروهای نظامی حکومت جمهوری اسلامی ایران جان خود را از دست داد. به گفته منابع محلی: این کاسب‌کار کورد ۳۳ ساله متأهل و دارای چهار فرزند است.
١٣ ارديبهشت ١٣٩٧ شمسى، سپاه پاسداران ٢٥ كولبر كورد را در «كوه تهته» هورامان تحت محاصره خود قرار داده آنان را بازداشت و اموالشان را نيز مصادره كردند. به نقل از گزارش، اين كولبران پس از بازداشت به پاسگاه «هانەگەرمەلە» و روز بعد، جهت محاکمه بە شهر پاوه منتقل شدند.
یک كولبر جوان اهل شهر سقز در یک مصاحبه كوتاه ویدیویی می‌گوید: چند سال پيش همراه با چهار كولبر ديگر كه زير سقوط بهمن هر چهار نفر جان خود را از دست دادند و نامبرده نيز براثر سرماى شديد پاهايش دچار سرمازدگى شد و نياز به عمل جراحى دارد ولى به دليل نبود بنيه مالى هرلحظه امكان فلج شدن و از دست دادن پاهایش هست.
در منطقه «کانی خدا» در حوالی مرز پیرانشار با جنوب کوردستان، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران از ورود بیش از ۳۰۰ کولبر به شرق کوردستان جلوگیری کرده‌اند و به همان شیوه روز بعد نیز از ورود و برگشتن ۱۰۰۰ کولبر دیگر ممانعت به عمل‌آورده‌اند.
نیروهای مرزی در ارتفاعات «تهته» در هورامان، شمار زیادی از کولبران را دستگیر کرده‌اند و مقابل چشمان آنان اسباب و وسایلشان را آتش زدند.
عصر روز شنبه ۱۵ اردیبهشت‌ماه، یک كولبر به نام «رحمان تفاخر» هنگام كار كولبرى براثر سقوط از ارتفاع زخمى شد. به نقل از یک منبع آگاه: «گروهى از كولبران در كمين نيروهاى نظامى جمهورى اسلامى گرفتارشده و به‌سوی آن‌ها تيراندازى می‌کنند، سپس رحمان از كمين اين نيروها خود را نجات داده و در منطقه‌ای به نام «باسكى – بوزان» از یک ارتفاع به پايين پرتاب می‌شود و دو تا از دنده‌های قفسه سینه‌اش شكسته و صورتش نيز زخمى می‌گردد. هم‌زمان برادر همين كولبر كورد از سوى نيروهاى جمهورى اسلامى بازداشت و شديداً شكنجه و زخمى می‌شود.»
۱۶ اردیبهشت‌ماه سال جاری، یک کولبر کورد با مشخصات «محمد رحمانی فرزند حسین» به دلیل سقوط از ارتفاعات کوهستانی سونی در شهر نوسود از توابع پاوه جان خود را از دست داد. به گفته منابع محلی: محمد رحمانی ۳۴ ساله اهل روستای لونسادات در کامیران «کامیاران» است.
۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، یک کولبر کورد بانام خالد اهل روستای گولاویی در پیرانشار «پیرانشهر» به دلیل برخورد با مین پایش را از دست می‌دهد. این حادثه هنگام عبور این کولبر از راهی به نام «دەستارە» روی دادە و بەغیر از دست دادن یکی از پاهایش بەشدت زخمی می‌شود.
۲۳ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ یک کولبر کورد بانام «یادگار کریمیان» ۳۰ ساله، اهل شهرستان «بانه» واقع در شرق کوردستان براثر انفجار مین پای خود را از دست می‌دهد. این حادثه زمانی رخ‌داده است که یادگار در شب و به هنگام عبور از خطوط مرزی مابین جنوب و شرق کوردستان در منطقه نیروان مشغول کولبری بوده است.
۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی در مرز میرآباد خیمه‌گاه از توابع شهرشنو «اشنویه» در شرق کوردستان تعدادی کولبر و اسب‌هایشان هدف نیروهای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی قرار گرفتند. اسب کاسبکاران متشکل بود از ۳۵۰ راس، که براثر شلیک این نیروها ده‌ها اسب کشته شدند و دیگر اسب‌ها به همراه بار توقیف‌شده‌اند.
٧ خردادماه سال ۱۳۹۷ شمسی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در منطقه «سپی ریز» کاروان کولبران اهل شهرستان شنو را به رگبار گلوله بستە که در انجام آن یک کولبر کشته و دو کولبر نیز زخمی شدە است. نام کولبر جان باختە «ریبوار مرادی ۲۸ ساله» اهل روستای کانیرش گزارش شده است و دو کولبر زخمی شده دیگر «خلیل احمدی ۳۲ ساله» اهل روستای دروله از توابع شهرستان شنو، «سیروان مرادی» اهل کانیرش اعلام شده است.
یک کاسب‌کار کورد اهل شهر سلماس در شرق کوردستان، به ظن حمل کالای قاچاق از سوی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران مورد شلیک قرارگرفته و به‌شدت زخمی می‌شود. هویت این شهروند کورد را «نعمت فرازی» اعلام نموده است.
دهم خردادماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی در مرز سیران بند (در اطراف روستای میشهرو) کاروان کاسبکاران کورد را به گلوله بسته و در پی این تیراندازی یک کولبر بانام (کمال احمدی) ۲۹ ساله فرزند مجید، اهل روستای «سوراو» جانش را ازدست‌داده و ده‌ها باربر کاسبکاران تلف شدند.
مین
۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ یک سرباز کورد بانام «محمدرضا سالار وندیان فرزند علی بخش، اهل بیجار گروس» در حوالی پایگاه بسطام براثر انفجار مین مجروح شد.
۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی در روستای «ژنین» از توابع شهر سولاوا «سروآباد» در استان سنه، یک کودک ۱۲ ساله بانام «شایان فرجی» فرزند کمال براثر انفجار مین هر دودست خود را ازدست‌داده است. شایان به‌غیراز دودست، صورت و گوشش نیز به‌شدت مجروح شده است.
۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۷، یک کولبر کورد بانام خالد اهل روستای گولاویی در پیرانشار «پیرانشهر» به دلیل برخورد با مین پایش را از دست می‌دهد. این حادثه هنگام عبور این کولبر از راهی به نام «دەستارە» روی دادە و بەغیر از دست دادن یکی از پاهایش بەشدت زخمی می‌شود.
۲۳ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ یک کولبر کورد بانام «یادگار کریمیان» ۳۰ ساله، اهل شهرستان «بانه» واقع در شرق کوردستان براثر انفجار مین پای خود را از دست می‌دهد. این حادثه زمانی رخ‌داده است که یادگار در شب و به هنگام عبور از سرزمین‌های دو طرف جنوب کوردستان و شرق کوردستان در منطقه نیروان مشغول کولبری بوده است.
۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ در منطقه فکه استان ایلام یکی از کارگران شرکت فریاد جنوب مجری طرح آب‌رسانی منطقه فکه براثر دست زدن به مهمات عمل‌نکرده باقی‌مانده از جنگ و انفجار آن از ناحیه دست و شکم بشدت مجروح شد. هویت این فرد عزیز الله فیروزی احراز شده است.
خودکشی
۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی «نیشتمان حسین پناهی» ۲۵ ساله، خواهرزاده رامین حسین پناهی زندانی سیاسی محکوم‌به اعدام و همسر احمد حسین پناهی زندانی سیاسی کورد، به دلیل اعمال فشار و ستم جمهوری اسلامی ایران بر خانوادهی حسین پناهی دست به خودکشی زد و جان خود را از دست داد.
١٤ اردیبهشت‌ماه ١٣٩٧ شمسى، یک جوان ٣٠ ساله به نام «امین مرادى» فرزند محمد اهل آبدانان استان ايلام از راه خوردن سم به زندگى خود پايان داد. به نقل از يكى نزديكان نامبرده، وى نامزد داشته و قرار بوده در آینده‌ای نزديك زندگى مشترك تشكيل دهد. دلیل خودكشى وی مشكلات اقتصادى و بيكارى بوده است.
۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷، یک دختر جوان در شهر سنه واقع در شرق کوردستان به زندگی خود پایان داد. این دختر جوان نامزد داشته و علت خودکشی و چگونگی آن مشخص نشده است.
۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی سه دانش‌آموز دختر مقطع اول متوسطه در شهرستان نقدە به‌صورت هم‌زمان اقدام به خودکشی کردند.
یک منبع مطلع در آموزش‌وپرورش این شهرستان که خواست نامش فاش نشود گفت: یکی از این دانش‌آموزان (ص.پ) متأسفانه فوت نموده و عصر امروز تشییع‌جنازه وی برگزار شد، فرد دیگر (پ.ق) در کما بوده و به بیمارستانی در اورمیه منتقل‌شده و فرد سوم نیز خوشبختانه در لحظه اقدام، منصرف شده است. خودکشی این ۳ دختر به‌واسطه استفاده از قرص «برنج» انجام‌گرفته است.
۲۴ اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ یک مرد مسن اهل روستای حسن آوله از توابع مریوان در شرق کوردستان بانام (امین محمودی) از طریق حلق‌آویز کردن به زندگی خود پایان داد.
۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ خورشیدی، یک دختر ۱۷ ساله اهل روستای تازه‌آباد استان ایلام به دلیل فقر به زندگی خود پایان داد. همچنان یک دختر ۱۶ ساله دیگر اهل روستای شیر آوند همان استان از طریق به دار آویختن خود به زندگی خود پایان داد، علت خودکشی این دختر جوان هنوز مشخص نشده است.
سوم خرداد ماە سال ۱۳۹۷ خورشیدی، مردی پنجاه‌ساله اهل و ساکن مسکن مهر شرف‌آباد شهر شاباد «اسلام‌آباد غرب» کرماشان، بعد از به قتل رساندن جوان بیست‌ویک‌ساله همسایه‌شان، با شلیک گلوله به زندگی خود پایان داد.
اوایل خردادماه، مردی چهل‌ساله به نام «ع. دریایی» اهل و ساکن منطقه وحدت شهر اورمیه از طریق حلق‌آویز نمودن خود به زندگی‌اش پایان داد.
هشتم خردادماه سال ۱۳۹۷، یک سرباز وظیفه‌ی کورد اهل شهر پیرانشار «پیرانشهر» با مشخصات (س. ب) در محل پست خود در بازداشتگاه جمهوری اسلامی ایران در شهر شنو «اشنویه» با شلیک به ناحیه گردن به زندگی خود پایان داد.
پنج‌شنبه دهم خردادماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی دو خواهر اهل مریوان با حلق‌آویز نمودن خود به زندگی‌شان پایان دادند. به نقل از گزارش، خدیجه سعیدی ۳۵ ساله و آمنه سعیدی ۳۰ ساله ساکن محله تپەی موسک شهر مریوان از طریق به دار آویختن خود، به زندگی‌شان خاتمه دادند. دلیل خودکشی این دو خواهر فقر و تنگدستی گزارش‌شده است.
چهارشنبه (دوم خرداد) دو خواهر دانشجوی ۲۱ ساله و ۲۹ ساله در محل یکی از دانشگاەهای کرماشان، با خوردن دارو (قرص) اقدام به خودکشی کردند؛ که بعد از اعزام به بیمارستان و رفع مسمومیت وضعیت آنان مساعد گزارش شد. این دو خواهر به دلیل وضعیت نابسامان مالی و فقر، اقدام به خودکشی نموده بودند.
اعتراضات
اعتصاب بازاریان شهر بانه باوجود و تشدید تهدیدات نهادهای امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران وارد بیستمین روز خود شد. جمهوری اسلامی ایران نیروهای ضد شورش و نظامی را در سطح شهر مستقر و فضایی شهر را به‌شدت امنیتی کرده است، حکومت ایران در تلاش است از گسترش اعتراضات و اعتصاب‌ها جلوگیری کرده و مانع حضور معترضان در مکان‌های عمومی شود. قابل‌ذکر است که حکومت ایران، اینترنت این شهرستان شرق کوردستان را کاملاً قطع و از انتقال هرگونه اطلاعاتی در ارتباط با اعتصاب‌ها جلوگیری می‌کند «جلوگیری از انتشار اخبار اعتصاب بازاریان و عدم پوشش آن از سوی رسانه‌ها»، ممانعت از سرایت اعتصاب به مابقی شهرهای شرق کوردستان، دلایل عمده قطع اینترنت می‌باشند.
۱۸ اردیبهشت، دانشجویان دانشگاه اورمیه در اعتراض به طرح اخذ هزینه برای واحدهای کسری و تجاری‌سازی دانشگاه اورمیه با پهن کردن سفره خالی اعتراض کردند.
بعد از اعتصاب فراگیر کامیون داران، کامیون داران شهر کامیاران در شرق کوردستان نیز به این اعتصاب سراسری پیوسته و اعلام کرده‌اند که جهت اعتراض به پایین بودن کرایه و گران بودن لوازم‌یدکی و … به این اعتصاب عمومی پیوسته‌اند.
۷ خردادماه ۱۳۹۷ خورشیدی اعتصابات سراسری و عمومی رانندگان و کامیون داران در سراسر استان‌های جغرافیای سیاسی ایران و به‌ویژه در شرق کوردستان هفتمین روز خود را طی می‌کند. اعتصاب سراسری رانندگان و کامیون داران در اعتراض به بالا بودن حق کمسیون شرکت‌های باربری (حق کمسیون باید ۱۵ درصد از کل کرایه باشد درحالی‌که در برخی از موارد حق کمسیون حتی بیش از ۵۰ درصد است)، گران بودن قطعات و لوازم‌یدکی و عوارض جاده‌ها، نبود سالن اعلام بار و سیستم نوبت‌دهی و قطع یارانه حق بیمه رانندگان در روز یک خرداد با فراخوان عمومی این صنف آغاز گردید و پایانه حمل‌ونقل استان‌های شرق کوردستان در اولین روزهای برگزاری اعتصابات به جمع معترضان پیوستند.
روز نهم خردادماه سال ۱۳۹۷ خورشیدی، جمعی از شهروندان بوکانی جهت اعتراض به عدم امکانات رفاهی مقابل فرمانداری جمهوری اسلامی در این شهر گرد هم آمدند. شهروندان محلات ناله «پشت سی متری» و مسجد یاسین، جهت اعتراض به عدم آب شرب، نبود سیستم فاضلاب و بی‌بهره بودن از گاز شهری، مقابل فرمانداری دست به تجمع اعتراضی زدند.
کودکان
كاهـش سن اعتياد در ايران و شرق كوردستان به كمتر از ١٨ سال به‌ویژه در ارتباط با مواد مخدر صنعتى، لزوم انجام اقداماتى براى جلوگيرى از اين پديده خانمان‌سوز را گوشزد می‌کند. بر اساس اظهـارات منصور كيايى، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعى وزارت آموزش‌وپرورش: امروزه حدود ١٠٠ هـزار نفر از جوانان و دانش آموزان در ايران و شرق کوردستان در معرض خطر اعتياد هـستند، حدود ١٠ هـزار نفر از دانش آموزان ازنظر اعتياد در مرحله نيازمند درمان هـستند. وزارت آموزش‌وپرورش جمهـورى اسلامى ايران نیز از گسترش روزافزون مواد مخدر در مدارس و ميان دانش آموزان خبر داده است.
محیط‌زیست و بهداشت
کاهش آب سد بنیر در استان سنه، به دليل بارندگی‌های سال‌های اخير آب اين سد كاهـش چشمگيرى داشته است.
به گزارش مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان روز دوشنبه ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷، در پی ورود ریز گردها به آسمان استان لرستان در شرق کوردستان، هم‌اکنون میزان آلودگی هوا در خرم‌آباد حدود ۴ برابر حد مجاز استاندارد است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست برای لرستان گفت: هم‌اکنون هوای خرم‌آباد در وضعیت ناسالم قرار دارد. آلودگی هوا امروز مدارس ابتدایی، متوسطه اول و دوم شهرستان‌های پل‌دختر، کوه دشت و روم شکان را تعطیل کرد. از عصر دیروز میزان آلودگی هوا در پل‌دختر به ۲۱ برابر حد مجاز استاندارد و در شهرستان‌های کوه دشت و روم شکان به ۱۴ برابر حد مجاز رسیده بود.
عملکرد غیرمنصفانه وزارت نیرو در تخصیص آب به کوردستان، استاندار جمهوری اسلامی برای استان سنە گفت: منصفانه نیست در برخی استان‌ها برای انتقال و مصرف آب در بخش کشاورزی هزاران کیلومتر خط انتقال احداث شود و کشاورزان کوردستانی در کنار سدها، مزارع خود را به‌صورت دیم کشت کنند. بهمن مراد نیا، در نشست شورای حفاظت از منابع آب با اشاره به اینکه وزارت نیرو در تخصیص آب به بخش کشاورزی این استان در مقایسه با سهم سایر استان‌ها منصفانه عمل‌نکرده است، گفت: استان سنە در بین استان‌های کشور به‌رغم داشتن منابع غنی آب در بهره‌وری منابع آب در جایگاه ۲۷ قرار دارد ولی استان خشک و کم آب کرمان در رتبه دوم است.
کشتار شهروندان
۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ سپاه پاسداران ایران در ناحیه مرزی کیله شین مابین شرق و جنوب کوردستان، سه شهروند اهل شرق کوردستان را هدف شلیک مستقیم قرار داده که منجر به کشته شدن یک نفر شده و دو نفر دیگر زخمی شده‌اند. «ميثم کریم علی» ٢٧ ساله اهل روستايى از توابع اورميه كه به‌قصد جمع‌آوری گياهان خوراكى وارد ناحيه مرزى كيلهشين شنو «اشنويه» شده، هدف شلیک نيروهاى امنيتى قرار گرفت. ميثم کریم علی متأهل و دارای دو فرزند در اين جريان جانش را ازدست‌داده و هم‌زمان «رامين سنجى» اهل روستاى نازلوى اورميه كه همراه ميثم بوده براثر شلیک مستقيم نيروهاى مرزبانى از ناحيه سينه مجروح شده و وضعيتش وخيم گزارش‌شده است. از مشخصات فرد سوم اطلاعی در دست نیست.
روز شنبه ٢٩ ارديبهشت فردى بنام على حسن‌زاده اهل روستاى بالاگیر پیرانشار «پيرانشهر» نيز توسط نيروهاى مرزبانى در كوهستان كانى خدا مجروح شده است.
دیگر موارد
۱۰ اردیبهشت‌ماه، فرزند یک شهروند زلزله‌زده به هنگام مراجعه به فرمانداری سرپل‌ذهاو توسط «حمله‌ی شوکری فرماندار» مصدوم شده است. این شهروند زن زلزله‌زده برای شکایت از وضعیت نامطلوب خود و خانواده‌اش در مناطق زلزله‌زده، خواستار ملاقات با فرماندار و رسیدگی به وضعیت خود شده بود.
سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت‌ماه، در جریان تعمیر و نوسازی بیمارستان توحید در شهر سنه «سنندج» یک گور دسته‌جمعی با بیش از ۸۰ جسد کشف و پیداشده است. گفته می‌شود که این گور دسته‌جمعی متعلق به جوانانی است که توسط جمهوری اسلامی در زمان دولت اصلاح‌طلب محمد خاتمی با استانداری عبدالله رمضان زاده دستگیر و قتل‌عام شده‌اند.
مراسم کومسای یکی از مراسم مذهبی و کهن در منطقه هورامان است که پس از گذشت ۴۵ روز از بهار در منطقه هورمان در شهرستان سولاوا «سروآباد» برگزار می‌گردد و قسمتی از میراث فرهنگی هورامان «اورامانات» بوده و هرساله گردشگرهای بسیاری به‌منظور مشارکت در این مراسم در این مکان گرد هم می‌آیند. بر اساس اطلاعات در مورد مراسم کومسای، امسال بخشدار و مُلای مسجد روستا مانع برگزاری مراسم شده‌اند و این مراسم که قرار بود روز جمعه گذشته برگزار شود را برهم زده‌اند.
بر پایه گزارش‌ها و آمارهایی که نهادهای رسمی جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده‌اند، می‌توان از فروپاشی کامل اجتماعی و اقتصادی در ایران و شرق کوردستان خبر داد. عدم مدیریت، تبعیض، فساد، ناکارآمدی سیستم ج.ا.ایران باعث شده است که وضعیت مردم در کوردستان و ایران روزبه‌روز بدتر شود.
بر اساس گزارش‌ها و داده‌های رسمی ایران، به ازای هر ۴ نفر در کشور یک نفر دارای اختلال روانی است، وجود شش میلیون افسرده در کشور، به ازای هر ۳٫۵ ازدواج یک طلاق، وجود چهار میلیون و چهارصد هزار معتاد در کشور، وجود سه میلیون زن سرپرست خانوار در کشور، پانزده میلیون و دویست هزار پرونده قضایی در کشور، ورودی زندان‌های کشور ٤٥٩ هزار و ٦٦٦ نفر، ١٧هزار نفر در تصادفات سالانه فوت می‌کنند. این آمارها نشان از عمق فاجعه و بحرانی است که سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران آن‌ها را پدید آورده است.
با نزدیک شدن به شروع بازهای جام جهانی ۲۰۱۸ کارلوس کیروش، سرمربی تیم ملی ایران دو فوتبالیست کورد بانام‌های «کاوه رضایی، وریا غفوری» را در لیست استندبای این تیم برای رقابت‌های جام جهانی قرارداد. سید مهدی فرشادان نماینده مجلس ایران برای سنه «سنندج» در برابر این عملکرد غیرانسانی گفته است: «حذف نام وریا غفوری فوتبالیست توانای کورد از تیم ملی را بی‌لطفی و تبعیض در برابر توانایی‌های ورزشی یک کورد در رقابت‌های جهانی دانست.»
در پایان جمعیت حقوق بشر کوردستان از مردم شرق کوردستان می‌خواهد کە در احقاق حقوق خود کوشا وسعی نمایند هرگونه تبعیض و نابرابری را کە از جانب جمهوری اسلامی ایران به آن‌ها روا داشته می‌شود را بە گوش جهانیان برسانند.
جمعیت حقوق بشر كوردستان
