زمین‌های آلوده به مین بعد از اعلام اتمام پاک‌سازی بازهم قربانی می‌گیرند
در شش ماه اول سال جاری، ۲۴ شهروند کورد و کارمندان پاک‌سازی میدان مین به دلیل برخورد با مین زخمی و یا دچار موج گرفتگی شده‌اند و یک شهروند کورد جانش را ازدست‌داده است.
جمعیت حقوق بشر کوردستان در مصاحبه‌ای با آقای عیسی بازیار متخصص پاک‌سازی میدان‌ها مین و فعال حقوق بشر، به وضعیت پاک‌سازی میادین مین در شرق کوردستان پرداخته است. آقای بازیار در مورد وضعیت پاک سازی مین چنین گفتند:
انفجار مین و قربانی شدن افراد به معضل هرروزه‌ای در میان مردمان مرزنشین تبدیل‌شده است. وجود بیش از چهار میلیون هکتار زمین آلوده در ۵ استان آلوده، بیشترین قربانیان را از میان عشایر و روستاییان را دارد. معضل مین یک معضل جهانی است که کشورهای آلوده به مین کوشیده‌اند آن را به‌صورت کاملاً استاندارد و با بهره‌گیری از دانش بین‌المللی از میان بردارند.
۱۶ سازمان جهانی برای تدوین استانداردها و مانیتور خطرات مین در جهان فعال‌اند. دو کمیسیون در سازمان ملل به‌طور مستقل روی این قضیه کار می‌کنند ویکی از سازمان‌های زیرمجموعه سازمان ملل به نام UNIMAS به رصد و حتی کار اجرایی در مناطق آلوده به مین در جهان می‌پردازد. در ایران نیز نهاد ملی مین و مسئول پاک‌سازی مین مرکز مین‌زدایی نام دارد که نهادی است نظامی وزیر نظر معاونت مهندسی وزارت دفاع که از ردیف بودجه‌ای مستقل بهره می‌برد ولی در چند سال اخیر نشان داده که نه‌تنها در رفع این معضل توانا نبوده که باسیاست‌های نادرست، به بروز مشکل مضاعف در این حوزه تبدیل‌شده است.
در سه سال اخیر ۸۶ درصد از قربانیان مین در مکان‌های با مین برخورد کرده‌اند که دولت و مرکز مین‌زدایی این محل‌ها را محل امن و پاک‌سازی‌شده معرفی کرده است.
در آخرین مورد روز جمعه ۱۶ آبان ۱۳۹۶ دو سرباز وظیفه هنگ مرزبانی دهلران در منطقه نهر عنبر و کنار برجک نگهبانی نهر عنبر ۲ دچار حادثه مین شده ویکی از این سربازها یک پایش را براثر انفجار مین ازدست‌داده و دیگری ترکش مین به پهلویش اصابت کرده و در شرایط ناپایداری بسر می‌برد.
این منطقه به مساحت تقریبی دو هزار هکتار از منطقه بیات در جنوب غرب دهلران تا جاده شرهانی در دشت عباس تحت قرارداد پاک‌سازی نیروی مقاومت بسیج سپاه ایلام قرار داشته که این قرارداد توسط مرکز مین‌زدایی در سال ۸۵ به این مجموعه داده شد و تا سال ۸۹ به مدت ۴ سال کار پاک‌سازی این منطقه توسط نیروی مقاومت بسیج سپاه امیر مؤمنین ایلام ادامه داشت که در این عملیات پاک‌سازی ۳ تن کشته و ۱۱ نفر در همین محدوده دچار مصدومیت ناشی از انفجار مین شدند و درنهایت در سال ۸۹ اعلام اتمام پاک‌سازی این منطقه به اطلاع همگان رسید و نیروی مقاومت بسیج ایلام این زمین‌ها را به‌عنوان منطقه امن به مرکز مین‌زدایی و نهایتاً به وزارت کشور تحویل داد و اسناد این قرارداد در مرکز مین‌زدایی موجود است.
چون این منطقه نظامی است و بیشترین حجم مساحت این قرارداد در مناطق مرزی حفاظت‌شده قرار دارند رفت‌وآمد کمتری صورت می‌گیرد ولی در بخش غیرنظامی این قرارداد تاکنون و به‌دفعات انسان‌ها قربانی انفجار مین شده‌اند و این نشانه این است که در این مناطق کار پاک‌سازی به‌صورت استاندارد صورت نگرفته است و اصولاً نظارتی بر حسن انجام کار این واحد و یگان پاک‌سازی نبوده است. «آقای بازیارخود در سال ۸۶ در این منطقه در حین انجام کار پاک‌سازی ماشینی با مین بجای مانده از کار این یگان برخورد کرده و به‌سختی مجروح گردید.»
حال اینکه یک روز بعدازاین حادثه و مجروح شدن این دو سرباز مرکز مین‌زدایی یگانی را برای بازنگری و بازرسی این ناحیه می‌فرستد که یکی از نیروهای مرکز مین‌زدایی به نام عبدالکریم محمدی در حین بازرسی محل با مین برخورد می‌کند و چون تجهیزات مناسب داشته صدمه زیادی نمی‌بیند و این‌همه مستندات و شواهد دال بر این ادعاست که کار پاک‌سازی در این منطقه ناقص بوده و این قرارداد با توجه به قوانین داخلی مرکز مین‌زدایی مبنی بر تکرار حادثه انفجار مین در منطقه تحت قرارداد، باید از نو و به‌صورت استاندارد بازنگری شود.
ولی سؤال اینجاست بعد از طی شدن ۸ سال از پایان قرارداد، آیا سپاه و مجموعه پاک‌سازی نیروی مقاومت بسیج ایلام ، زیر بار مسئولیت این حوادث خواهد رفت؟
جواب قطعاً خیر است چون در سال‌های گذشته و در نقاط دیگری مانند استان کرماشان که بازهم یگان‌های سپاه مناطق زیادی را به‌اصطلاح پاک‌سازی کردند و حتی جشن اتمام پاک‌سازی گرفتند و بعد از جشن پاک‌سازی ۲۸۱ تن در تنها استان کرماشان و بعد از جشن اتمام پاک‌سازی روی مین رفتند آیا کسی پاسخگو بوده است؟
حال اینکه در استانداردهای پاک‌سازی تا ۵ سال بعد از اتمام پاک‌سازی در زمین‌های آلوده تمامی مسئولیت قربانی شدن افراد بر عهده نهاد ملی مین در وهله اول و یگان عمل‌کننده پاک‌سازی در مرتبه دوم است در این بخش از استانداردها این‌گونه توضیح داده‌شده است:
این بررسی فنی بر اساس استانداردهای پاک‌سازی تدوین‌شده در متمم ۲ استانداردهای جهانی تدوین‌شده، در آخرین نسخه به‌روزرسانی شده در سال ۲۰۱۳ است. در این دستورالعمل جهانی (IMAS) بخش ۷.۱۱ در مورد مسئولیت کارفرما در بند «ب» این بخش توضیح داده‌شده است که: مناطق خطرناک باید بر اساس وجود و قابل‌اعتماد بودن اطلاعات و مستقیم یا غیرمستقیم بودن شواهد برای هر خطر، به دودسته خطرناک مشکوک (SHA) و خطرناک قطعی (CHA) تقسیم‌بندی شوند. مناطقی که فقط شواهد غیرمستقیم مبنی بر وجود مین دارند، باید مناطق «خطرناک مشکوک» نامیده شوند. مناطقی که شواهد مستقیم مبنی بر وجود مین دارند باید مناطق «خطرناک قطعی» نامیده و برای هر منطقه علامت‌گذاری مناسب تهیه شود.
این در حالی است که در حادثه‌های اخیر و بسیاری حوادث مشابه، هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی و یا ثبت علامت صورت نگرفته و همچنین در همان استانداردها در بخش ۸.۱ به‌صراحت توضیح داده‌شده است قبل از اتمام و اعلام «اتمام پاک‌سازی» و تحویل زمین آلوده، باید این زمین تا مدت‌ها تحت نظر گرفته شود و اطمینان حاصل کرد که هیچ شواهدی دال بر آلودگی در زمین نیست، بعد به مراجع ذی‌ربط و مردم و ساکنین محلی اعلام نمود که این منطقه پاک و قابل تردد است.
در این موارد هیچ‌گاه این قوانین نه اجراشده و نه پس از رخ دادن حوادث نسبت به علامت‌گذاری دوباره یا پاک‌سازی مجدد اقدام شده است.
در خاتمه مصاحبه آقای بازیار از نهادهای حقوق بشری و جامعه بین‌المللی درخواست نمودند؛ به‌طورقطع مسئولیت قربانی شدن افراد در مناطق آلوده اعلام اتمام پاک‌سازی‌شده و یا مناطق دیگر بر عهده نهاد ملی مین یا همان مرکز مین‌زدایی است و این‌جانب عیسی بازیار از نهادهای حقوق بشری و جامعه بین‌المللی خواهان پیگیری معضل مین در ایران هستم و با توجه به اینکه در بررسی ادواری وضعیت حقوق بشر ایران (UPR) در ژنو، جمهوری اسلامی پیشنهاد پاک‌سازی اصولی میدان‌های مین را از طرف کشور بوسنی (که خود یکی از کشورهای آلوده است) را پذیرفت. این پیشنهاد، یکی از ۲۹۱ پیشنهاد در راستای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران بوده که جمهوری اسلامی آن را قبول کرد؛ اما تاکنون هیچ نشانه‌ای از بهبود وضعیت در مناطق آلوده علی‌رغم سپری شدن بیش از دو سال از قبول این پیشنهاد دیده نشده است.
جمعیت حقوق بشر کوردستان
